Abstrakt

Artykuł przedstawia zasady realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku wypędzenia z byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego opuszczenia w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. określone przez ustawę z 8.7.2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej¹, obowiązującą od 7.10.2005 r.².

Potwierdzenie prawa do rekompensaty

Potwierdzenie prawa do rekompensaty następuje w dro­ze decyzji administracyjnej po ustaleniu spełnienia przesłanek określonych w art. 2, art. 3 i art. 5 ust. 1 i 2 PrRekNierU. Prawo do rekompensaty przysługuje właścicielowi nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli: po pierwsze był w dniu 1.9.1939 r. obywatelem polskim, zamieszkiwał w tym dniu na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz opuścił je z przyczyn, o których mowa w art. 1 PrRekNierU (tj. na podstawie tzw. „układów republikańskich” albo jeżeli zmuszony był opuścić byłe terytorium Rzeczypospolitej na skutek innych okoliczności związanych z II wojną światową) i po drugie, posiada obywatelstwo polskie (art. 2 PrRekNierU). Zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 PrRekNierU, w przypadku, gdy nieruchomości pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej były przedmiotem współwłasności, prawo do rekompensaty przysługuje wszystkim współwłaścicielom, spełniającym wymogi określone w art. 2 PrRekNierU, albo niektórym z nich, wskazanym przez pozostałych współwłaścicieli. W przypadku śmierci właściciela nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do rekompensaty przysługuje wszystkim spadkobiercom albo niektórym z nich, wskazanym przez pozostałych spadkobierców, jeżeli spełniają wymóg określony w art. 2 pkt 2 PrRekNierU.

postępowanie administracyjne w sprawie potwierdzenia prawa do rekompensaty regulowane jest przepisami PrRekNierU, a także z uwagi na swój jurysdykcyjny charakter przepisami KPA. Ostateczna decyzja administracyjna kończąca to postępowanie, zarówno potwierdzająca, jak i odmawiająca prawa do rekompensaty, podlega możliwości weryfikacji jej legalności przez sąd administracyjny oraz w trybach nadzwyczajnych uregulowanych w KPA³, w tym w trybie stwierdzenia nieważności⁴.

Stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej wydanej w ogólnym postępowaniu administracyjnym regulowane jest w art. 156–159 KPA. Jest to jeden z nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego, w którym mamy do czynienia z weryfikacją dokonywaną w trybie nadzoru administracyjnego⁵.

Ogólna regulacja dotycząca stwierdzenia nieważności zawarta w KPA przewiduje stwierdzenie przez organ administracji publicznej nieważności decyzji administracyjnej, gdy decyzja kontrolowana w postępowaniu o stwierdzenie nieważności pod kątem zgodności z prawem dotknięta jest jedną z wad określonych w art. 156 § 1 pkt 1–7 KPA. Zgodnie z art. 156 § 1 KPA, organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

4) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie,

5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Powyższa regulacja ograniczona jest jednak [...]