Czasopisma logo

Monitor Prawniczy

nr 20/2009

Zastaw rejestrowy po 11.1.2009 r. – cz. II

Jacek Gołaczyński
Wiceprezes Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Kierownik CBKE Uniwersytetu Wrocławskiego, ekspert w Zespole Zadaniowym do spraw uchylania barier w e-administracji przy Komitecie Stałym Rady Ministrów do spraw informatyzacji. Członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, Kierownik Zespołu przygotowującego projekt Elektronicznego Postępowania Upominawczego (tzw. e-sąd).
Marek Leśniak
Adiunkt w Zakładzie Prawa Gospodarczego i Handlowego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Zespołu Problemowego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego powołanego do przygotowania przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących problematyki ograniczonych praw rzeczowych – w zakresie opracowania przepisów o zastawie, członek Zespołu do opracowania koncepcji i wdrożenia w systemie informatycznym Krajowego Rejestru Sądowego możliwości rejestrowania spółek prawa handlowego w ciągu 24 godzin powołanego przez Ministra Sprawiedliwości RP, notariusz we Wrocławiu.
Abstrakt

Niniejszy artykuł, podzielony na dwie części, szczegółowo prezentuje obowiązujące od dnia 11.1.2009 r. znowelizowane przepisy ustawy z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów1, zmienionej ustawą z 5.9.2008 r. o zmianie ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów oraz o zmianie innych ustaw2.

Autorzy przedstawili nowe regulacje odnosząc się do poprzedniego stanu prawnego z uwzględnieniem przesłanek je uzasadniających, a także dokonując oceny wprowadzonych rozwiązań.

Zmiany w Rozdziale 6 – „Zaspokojenie zastawnika”

Obecnie wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym podlega zaspokojeniu z przedmiotu tego zastawu z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Aktualnie zatem jedynym przepisem szczególnym regulującym tę kwestię inaczej jest art. 1025 KPC. Zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonej zastawem następuje zatem z pierwszeństwem wynikającym z art. 1025 KPC, jeżeli zaspokojenie wierzytelności następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego w kategorii piątej. Wydaje się, że przepis art. 20 ZastRejU będzie miał zastosowanie wyłącznie do rozstrzygnięcia kolejności zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym z przedmiotu tego zastawu, gdy zaspokojenie następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego3.

Nadal obowiązuje zasada, że zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego. Od tej reguły ustawodawca przewiduje wyjątki, które w przypadku zastawu rejestrowego stanowią najczęściej stosowane sposoby zaspokojenia. Kwestię tę regulują przepisy art. 22–28 ZastRejU, na mocy których strony w umowie zastawniczej mogą zdecydować o innym, jednak wyraźnie wskazanym przez ustawodawcę trybie zaspokojenia. Zgodnie z nowym art. 21a ZastRejU „od chwili zajęcia przedmiotu zastawu rejestrowego przez komornika lub inny organ egzekucyjny zastawnik nie może podejmować czynności mających na celu zaspokojenie na podstawie przepisów art. 22–27 ZastRejU”.

Ustawodawca słusznie przesądził, że jeżeli do przedmiotu obciążonego zastawem rejestrowym zostanie skierowana egzekucja przez innego wierzyciela (osobistego), czy zastawnika z tytułu innego zastawu rejestrowego, zwykłego, skarbowego, ustawowego, to zastawnik rejestrowy, który na mocy umowy zastawniczej uzyskał uprawnienie do pozaegzekucyjnego zaspokojenia wierzytelności, nie może już tego uprawnienia realizować. Od tego momentu przysługuje mu tylko jeden sposób zaspokojenia – sądowe postępowanie egzekucyjne. Przed nowelizacją kwestia ta była sporna w doktrynie. Konsekwencją tego jest to, że po wszczęciu egzekucji do ruchomości będącej przedmiotem zastawu rejestrowego przez innego wierzyciela, zastawnik rejestrowy nie będzie już mógł zaspokoić się pozaegzekucyjne, a jedynie przyłączyć się do egzekucji. Decydujące znaczenie dla uzasadnienia takiego stanowiska mają skutki zajęcia ruchomości w trakcie egzekucji. Skutkiem zajęcia rzeczy ruchomej w egzekucji jest przecież nieskuteczność jej zbycia przez dłużnika wobec egzekwującego wierzyciela (art. 848 KPC). Nawet, jeżeli zastawnik rejestrowy po dokonanym zajęciu rzeczy będącej przedmiotem zastawu rejestrowego, dokona przejęcia tej rzeczy na własność, czy doprowadzi do jej sprzedaży w drodze przetargu publicznego, to nie będzie to powodowało żadnych niekorzystnych skutków dla wierzyciela egzekwującego. Ze zbyciem należy utożsamiać także przepadek rzeczy na własność zastawnika rejestrowego4. Zastawnik może przyłączyć się do podziału sumy uzyskanej z egzekucji jeżeli jego wierzytelność jest już wymagalna (art. 1030 w zw. z art. 1034 KPC). W przypadku zaspokojenia się zastawnika z dochodu, jakie przynosi przedsiębiorstwo zastawcy, w sytuacji, gdy egzekucja zostanie skierowana do przedmiotu zastawu rejestrowego, a przedmiot ten wchodzi w skład przedsiębiorstwa i przynosi dochód, zajęcie przedmiotu zastawu uniemożliwia już zaspokojenie się z dochodu, jakie przynosi przedmiot zastawu. Przepis ten o tyle budzi wątpliwości, że przecież, art. 27 ust. 1 ZastRejU nie stanowi obecnie, jak czynił to poprzednio, że przedmiot zastawu musi wchodzić w skład przedsiębiorstwa, aby zastawnik mógł zaspokoić się z przedsiębiorstwa, a konkretnie z dochodów, jakie to przedsiębiorstwo przynosi. Może dojść zatem do sytuacji, gdy nastąpi zajęcie przedmiotu zastawu rejestrowego (zbioru rzeczy lub praw, stanowiących całość gospodarczą), a zaspokojenie dokonywane jest z dochodów przedsiębiorstwa, w skład którego nie wchodzi przedmiot zastawu rejestrowego, nawet wtedy takie zaspokojenie nie będzie mogło być kontynuo­wane.

Znowelizowany przepis art. 22 ust. 1 pkt 3 i 4 ZastRejU pozwala na [...]