Abstrakt
Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule. W konkluzji Autor wywodzi, że nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym, upominawczym i wyrok zaoczny uwzględniający powództwo nie podlega uzasadnieniu. Uzasadnieniu podlega jedynie postanowienie rozstrzygające o kosztach postępowania zawarte w nakazie zapłaty lub wyroku zaocznym.
Rozstrzygnięcie o żądaniu zawarte w sentencji wyroku
Zgodnie z przepisem art. 2 § 2 KPC, do rozpoznania sprawy cywilnej powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych oraz Sądu Najwyższego. Samo postępowanie cywilne ma na celu rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy cywilnej. Postępowanie to może toczyć się w trybie procesu lub trybie postępowania nieprocesowego. Sprawy rozpoznawane w procesie mogą być z kolei rozpoznawane w postępowaniu zwykłym lub postępowaniu odrębnym. Postępowania odrębne są to postępowania przyspieszone i uproszczone, albo odmiennie unormowane ze względu na szczególne właściwości spraw będących ich przedmiotem1.
Ustawa procesowa określa, z jakich elementów powinna składać się sentencja wyroku. Zgodnie z przepisem art. 325 KPC, sentencja wyroku powinna zawierać poza wymienieniem sądu, sędziów, protokolanta, stron, oznaczenia przedmiotu sprawy rozstrzygnięcie o żądaniu stron. Rozstrzygnięcie o żądaniu zawarte w sentencji wyroku obejmuje dwa elementy: jeden wypływający z treści żądania, drugi z przyjętej w ustawie zasady odpłatności tego postępowania.
Strona wszczynająca postępowania sądowe domaga się wydania przez sąd orzeczenia, w którym nastąpi urzeczywistnienie w konkretnym wypadku oznaczonej normy prawnej o określonej treści. O takim żądaniu organ procesowy wypowiada się w sentencji wyroku poprzez ustalenie zasadności lub niezasadności całości lub części zgłoszonego żądania. Wskazane wyżej rozstrzygnięcie organu procesowego odnieść należy w procesie tylko do wypadków, gdy orzeczenie merytoryczne zapada w formie wyroku. Jeżeli jednak sąd chce orzec o żądaniu w formie nakazu zapłaty, to rozstrzygnięcie to musi być pozytywne dla powoda. Ustawodawca w przepisach art. 491 i 502 KPC wyraźnie stwierdził, że sąd wydając nakaz orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zaspokoić powoda w całości wraz z kosztami (…). Z przepisów tych wynika jednoznacznie, że sąd nie może nakazem zapłaty oddalić powództwa w całości lub części. Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do wydania nakazu, np. z tego powodu, że żądanie jest w całości lub części bezzasadne, to sąd rozpozna sprawę w postępowaniu zwykłym. W postępowaniu zwykłym mają zaś zastosowanie ogólne reguły w zakresie orzekania o żądaniu, a zatem sąd może powództwo oddalić w całości lub części.
Drugi element wynikający z żądania obejmuje rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu kosztów postępowania. Obowiązek podjęcia stosownego rozstrzygnięcia w tym zakresie wypływa z regulacji zawartej w art. 108, 1081 KPC.
Ustawodawca dla każdego z tych elementów przyjął odmienną formę – wyrok, nakaz zapłaty art. 3531 KPC, postanowienie art. 354 KPC. Forma wyroku i nakazu zapłaty zastrzeżona jest dla rozstrzygnięcia merytorycznego o zgłoszonym przez stronę żądaniu urzeczywistnienia w konkretnym wypadku oznaczonej normy prawnej. Różnica między wyrokiem a nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym lub upominawczym sprowadza się do tego, że nakaz ma charakter tymczasowy2, tzn. jego skuteczność uzależniona jest w głównej mierze od zachowania pozwanego oraz okoliczności przewidzianych w przepisach art. 4921 i 5021 KPC. Forma postanowienia przewidziana jest dla wszystkich innych wypadków, w których brak jest podstaw do wydania wyroku i nakazu zapłaty art. 354 KPC.
Funkcje, obowiązek i sposób sporządzania uzasadnienia orzeczeń w postępowaniu cywilnym
Zgodnie z regulacją zawartą w art. 148 KPC, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie. Sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Z przepisu tego wynika, że [...]