Abstrakt
U progu funkcjonowania upadłości konsumenckiej można wyrazić obawy o bezproblemowe zastosowanie nowego trybu postępowania w praktyce. Ukształtowana jako forma upadłości likwidacyjnej, nowa instytucja charakteryzuje się wieloma cechami upadłości układowej, co potencjalnie może prowadzić do trudności z właściwym ustaleniem odpowiedniego stosowania przepisów z Części pierwszej ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze1. W odniesieniu do likwidacji własnej masy upadłości przez konsumenta sytuację dodatkowo komplikuje lakoniczność nowych przepisów. W tym świetle rola piśmiennictwa i judykatury będzie odgrywała tym większą rolę. Niniejszy artykuł stanowi próbę ukształtowania właściwej praktyki, która pozwoli nowym przepisom sprawnie funkcjonować pomimo niewystarczającej regulacji ustawowej.
Wprowadzenie
Legislacyjnie, nowowprowadzona2 konstrukcja upadłości konsumenckiej została oparta na generalnym odesłaniu do przepisów o upadłości likwidacyjnej przedsiębiorców. Stanowi o tym art. 4912 ust. 1 PrUpadNapr, który jednocześnie wyłącza zastosowanie szeregu norm szczególnych, aczkolwiek należy mieć na uwadze, że przepisy o upadłości prowadzonej w trybie likwidacji majątku należy stosować jedynie odpowiednio. Pomimo przyjętej techniki legislacyjnej daje się zauważyć dążenie ustawodawcy do istotnego wzmocnienia kompetencji upadłego konsumenta względem analogicznej pozycji upadłego przedsiębiorcy. W pierwszej kolejności można wskazać na wyłączną kompetencję konsumenta do złożenia wniosku o ogłoszenie swojej upadłości (art. 4912 ust. 2 PrUpadNapr), którego to prawa zostali pozbawieni wierzyciele. W drugiej, na możliwość likwidacji własnej masy upadłości celem wstępnego spłacenia wierzycieli.
Zgodnie z art. 4912 ust. 5 PrUpadNapr sędzia-komisarz może zezwolić, aby likwidację masy prowadził sam upadły pod nadzorem syndyka. Nowelizacja nie zawiera żadnych szczególnych zasad regulujących możliwość powierzenia tej kompetencji konsumentowi, jak również reguł sprawowania nadzoru przez syndyka. Sam zaś sposób prowadzenia likwidacji można dopiero odczytać odpowiednio stosując reguły właściwe dla upadłości likwidacyjnej przedsiębiorcy prowadzonej przez syndyka. W efekcie niezwykle istotna jest rola doktryny i orzecznictwa w opisaniu tego szczególnego trybu prowadzenia postępowania upadłościowego, zwłaszcza z uwagi na to, że likwidację masy upadłości mogą prowadzić osoby bez odpowiedniego przygotowania zawodowego.
Przesłanki powierzenia konsumentowi kompetencji do likwidacji własnej masy upadłości
Nowelizacja nie wskazuje żadnych wymogów, jakim musiałby odpowiadać upadły konsument, by móc poprowadzić likwidację masy upadłości. Nie należy jednak wnosić z powyższego, że decyzja sędziego-komisarza w tej sprawie może być swobodna i nieoparta na merytorycznych przesłankach. Trzeba także uświadomić sobie, że osoba sędziego-komisarza pojawia się już po ogłoszeniu upadłości (art. 51 ust. 1 pkt 6 PrUpadNapr), stąd wszelkie informacje uzyskane w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a dotyczące osoby upadłego, jego majątku i zobowiązań będą stanowiły podstawę dla rozstrzygnięcia. Niewątpliwie naczelną dyrektywą przy podejmowaniu decyzji przez sędziego-komisarza powinno być dobro postępowania, jego szybkość i efektywność, wydaje się jednak, że można – na podstawie całokształtu regulacji PrUpadNapr – skonstruować bardziej precyzyjne przesłanki.
Jak wskazano na wstępie upadłość konsumencka została ukształtowana jako forma postępowania obejmująca likwidację majątku dłużnika. W tym jednak trybie powierzenie upadłemu tak szerokich, osobistych uprawnień w realizacji celu postępowania nie następuje. Tego typu konstrukcja występuje natomiast w [...]