Abstrakt

Artykuł przedstawia wymogi formalne skargi kasacyjnej w świetle ostatnich zmian KPC, nawiązujących do rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w zakresie konstytucyjności przepisu art. 398⁶ § 2 i 3 w zw. z art. 398⁴ § 1 pkt 3 KPC, również omówionego w niniejszym opracowaniu.

Wstęp

Skarga kasacyjna, będąca nadzwyczajnym środkiem za­skarżenia, stanowi jeden z ostatnich środków prawnych przysługujących stronie, służący weryfikacji prawidłowości orzeczeń. Z uwagi na nadzwyczajny charakter dostępność kasacji jest w znacznym stopniu ograniczona. Wynika to zarówno z uwarunkowań historycznych¹, jak i celu skargi, którym jest kontrola prawomocnych rozstrzygnięć sądów, co do prawa, a nie co do faktu. Skarga kasacyjna w obecnym kształcie jest również głównym mechanizmem realizacji zadań Sądu Najwyższego polegających na kontroli zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych².

Prace nad ograniczeniem dostępności kasacji, m.in. poprzez zaostrzanie wymogów formalnych, rozpoczęły się już w 2000 r., aby ustawami z 2.7.2004 r.³ oraz 22.12.2004 r.⁴, które weszły w życie odpowiednio 5.2.2005 r. i 6.2.2005 r., uczynić z niej nadzwyczajny środek zaskarżenia.

Wymogi formalne skargi kasacyjnej

W stanie prawnym będącym podstawą do wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 1.7.2008 r.⁵, wymogi skargi kasacyjnej określone były w przepisie art. 398⁴ KPC. Natomiast skutki niezachowania tych wymogów ustawodawca zawarł w art. 398⁶ KPC. Powyższe przepisy były przedmiotem dociekań Trybunału.

Norma art. 398⁴ KPC wskazuje elementy konstrukcyjne skargi kasacyjnej zaliczając do nich:

1) oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części,

2) przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie,

3) wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie oraz

4) wniosek o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.

Wspomniany przepis w § 2 wskazuje, że skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom dla pisma procesowego, w sprawach o prawa majątkowe powinna zawierać oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. Do skargi kasacyjnej należy również dołączyć jej dwa odpisy – jeden dla SN, a drugi dla Prokuratora Generalnego.

Należy również wskazać jako wymogi formalne skargi kasacyjnej zachowanie terminu do jej wniesienia (art. 398² KPC), zachowanie przymusu adwokackiego (art. 87¹ KPC) oraz pokrycie kosztów sądowych⁶.

Słuszna wydaje się w tym miejscu krótka charakterystyka poszczególnych elementów konstrukcyjnych skargi kasacyjnej.

I tak, jak już wspomniano, pierwszym z kodeksowych wymogów jest oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona skarga kasacyjna, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części. Na wstępie zaznaczyć trzeba, że skarga przysługuje od wydanego przez sąd II instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie (art. 398¹ § 1 KPC). Traktując zagadnienie szerzej konieczną przesłanką możliwości zaskarżenia orzeczenia jest jego byt, zarówno faktyczny, jak i prawny. Nie rodzi więc żadnych wątpliwości fakt, że zaskarżone może być jedynie orzeczenie prawnie istniejące⁷. Oznaczenie orzeczenia polega na wskazaniu sądu, który je wydał, daty jego wydania, sygnatury, nazwisk stron oraz przedmiotu sprawy⁸. Kolejnym ważnym elementem jest wskazanie, czy orzeczenie jest zaskarżane w części, czy w całości. Częściowe zaskarżenie orzeczenia jest możliwe jedynie wtedy, gdy zezwala na to jego struktura. Podział taki stanowi o dwóch częściach orzeczenia, pierwszej, z którą wnoszący środek zaskarżenia się zgadza i drugą, którą kwestionuje. Ona staje się przedmiotem zaskarżenia i wyznacza ramy rozpoznania skargi, które wiążą SN⁹.

Ponadto, ustawa procesowa nakłada obowiązek przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie. Ustawodawca konkretyzuje w przepisie art. 398³ KPC, co może być podstawą skargi kasacyjnej. Zgodnie z art. 398³ § 1 KPC, podstawą kasacji może być naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, bądź też naruszenie prawa procesowego, ale tylko takie, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W art. 398³§ 2 KPC zawarte są dodatkowe wymogi dla skargi kasacyjnej składanej przez Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich. Zgodnie z tą regulacją [...]