Abstrakt

Zagadnienia związane ze zwrotem nienależnie pobranej opłaty za kartę pojazdu stały się jednym z najbardziej złożonych problemów w wymiarze prawnym oraz społecznym, z jakimi zetknęły się sądy powszechne po wejściu Rzeczpospolitej Polskiej do Unii Europejskiej¹. Celem artykułu jest eksplikacja większości zagadnień natury prawnej, z jakimi spotkały się i nadal spotykają sądy powszechne rozstrzygając sprawy o zwrot nienależnie pobranej opłaty za kartę pojazdu. Artykuł przedstawia również metodę rozwiązania tych spraw w aspekcie przepisów prawa krajowego i wspólnotowego, a także daje wskazówki dla osób dochodzących roszczeń z tego tytułu. Nadmienić trzeba, że sądy krajowe coraz częściej będą zajmować się sprawami dotyczącymi zwrotu nienależnie pobranych opłat w związku z orzeczeniami TSWE stwierdzającymi niezgodność prawa krajowego z prawem wspólnotowym².

Wprowadzenie

Już na wstępie, aby zwrócić uwagę na skomplikowaną materię prawną, zaznaczyć trzeba, że sprawą opłaty za kartę pojazdu zajmowały się: Trybunał Konstytucyjny³, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w Luksemburgu⁴, dwukrotnie Sąd Najwyższy⁵, zaś Naczelny Sąd Administra­- cyjny podejmował uchwałę w składzie 7 sędziów⁶.

Wydawać by się mogło, że tak doniosły dorobek judykatury wyczerpująco wyjaśnił wątpliwości prawne, jakie powstały na kanwie tego rodzaju spraw. Jednak, jak się okazało w praktyce stosowania prawa, skutki czasowe stwierdzenia niekonstytucyjności były różnie interpretowane przez sądy. Interpretacja TSWE była w orzecznictwie marginalizowana, zaś sądy bądź też w ogóle nie zajmowały się problemem sprzeczności prawa krajowego z prawem wspólnotowym, bądź też dokonywały odmiennej wykładni niż dokonana przez TSWE. Z kolei SN w uchwale z 16.5.2007 r.⁷ dał wskazówkę sądom o konieczności rozważania zgodności przepisów krajowych z prawem wspólnot europejskich i możliwości orzekania w oparciu o przepisy dotyczące nienależnego świadczenia. Natomiast uchwała SN z 7.12.2007 r.⁸, choć została powszechnie zaakceptowana w orzecznictwie sądów, spotkała się z krytyką E. Łętowskiej i K. Gonery, które zarzuciły SN niewłaściwy sposób rozumowania w uzasadnieniu⁹. Sąd Najwyższy w końcowej części uzasadnienia tej uchwały dał wyraz swojemu przekonaniu o możliwości uwzględnienia roszczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Stanowisko SN w tej materii jest nieprawidłowe, jednak sądy zaczęły dosłownie je interpretować, i wydawały orzeczenia na podstawie art. 405 KC, tj. z naruszeniem prawa materialnego. Najdotkliwiej jednak doktryna obeszła się z uchwałą NSA z 4.2.2008 r.¹⁰ wytykając szereg błędów merytorycznych¹¹.

Stan faktyczny sprawy o zwrot nienależnie pobranej opłaty za kartę pojazdu

Minister Infrastruktury wydał 28.7.2003 r. na podstawie art. 77 ust. 3 ustawy z 20.6.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym¹², rozporządzenie w sprawie wysokości opłaty za kartę pojazdu¹³. W § 1 ust. 1 KartPojOpłR określono, że za wydanie karty pojazdu przy pierwszej rejestracji pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej organ rejestrujący pobiera opłatę w wysokości 500 zł.

Dla każdego pojazdu samochodowego zarejestrowanego na terytorium RP wydawana jest karta pojazdu. W przypadku zakupu nowego pojazdu w Polsce obowiązek wydania karty pojazdu ciąży na producencie lub importerze dla każdego pojazdu samochodowego wprowadzanego do obrotu handlowego na terytorium RP. Karta pojazdu wydawana jest na druku, którego cena ponoszona jest przez producenta lub importera. Cena ta oraz inne opłaty, które ponosi producent lub importer w związku z wydaniem tej karty dla nowego pojazdu są wliczane do ostatecznej ceny pojazdu. Karta pojazdu raz wydana dla nowego pojazdu przenoszona jest na wszystkich kolejnych właścicieli pojazdu. W przypadku nabycia używanego, zarejestrowanego już na terytorium RP samochodu nie jest pobierana żadna opłata. W przypadku nabycia używanego pojazdu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, właściciel samochodu w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu na terytorium Polski, miał obowiązek zapłaty kwoty 500 zł tytułem opłaty za wydanie karty pojazdu na rzecz organu rejestrującego¹⁴.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17.1.2006 r. stwierdził, że § 1 ust. 1 KartPojOpłR jest niezgodny z art. 77 ust. 4 pkt 2 i ust. 5 PrRuchDrog, art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji RP i orzekł, że przepis ten traci moc obowiązującą z dniem 1.5.2006 r.¹⁵.

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wy- dał 10.12.2007 r. postanowienie w sprawie C-134/07¹⁶, w którym odpowiedział na pytanie prejudycjalne Sądu Rejonowego w Jaworznie, zadane w związku z zawisłą przed tym sądem sprawą z powództwa Piotra Kawali przeciwko Gminie Miasta Jaworzna o zwrot nienależnie pobranej kwoty 425 zł tytułem opłaty za wydanie karty pojazdu, orzekając, że: art. 90 akapit pierwszy TWE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on opłacie, takiej jak ta przewidziana w § 1 ust. 1 KartPojOpłR, która to opłata w praktyce jest nakładana w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego Państwa Członkowskiego, lecz nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany.

Dopuszczalność drogi sądowej

Problematyka dopuszczalności drogi sądowej w sprawie o zwrot nienależnie pobranej opłaty za kartę pojazdu zależy od [...]