Abstrakt
Niniejszy artykuł dotyczy praktycznych aspektów funkcjonowania zawodu adwokata/radcy prawnego w ramach Unii Europejskiej, a właściwie dopuszczalności uzależniania możliwości stałego praktykowania pod tytułem zawodowym uzyskanym w kraju pochodzenia w innym kraju członkowskim od znajomości języka tego kraju. W nawiązaniu do tej problematyki zostały przedstawione dwa powiązane ze sobą orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich dotyczące praktyk stosowanych przez Wielkie Księstwo Luksemburg w zakresie wymogów stawianych prawnikom z innych krajów Wspólnoty pragnącym wykonywać zawód w Luksemburgu.
Prawo do prowadzenia stałej praktyki w innym kraju członkowskim niż ten, w którym prawnik otrzymał tytuł zawodowy
Prawnik1, który uzyskał swój tytuł zawodowy w jednym z krajów członkowskich Unii Europejskiej może wykonywać swój zawód również w innych krajach Unii. W zależności od zakresu swojej działalności poza krajem, w którym uzyskał tytuł („kraj pochodzenia”) będzie mógł skorzystać z przepisów prawa wspólnotowego gwarantujących wolność świadczenia usług (art. 49 TWE2 i n.) lub przepisów, które gwarantują wolność przedsiębiorczości (art. 43 i n. TWE). W przypadku, gdy adwokat/radca prawny pragnie prowadzić swoją praktykę prawniczą w przeważającej mierze w kraju członkowskim innym niż kraj pochodzenia („kraju przyjmującym”), do jego działalności będą miały zastosowanie przepisy o wolności przedsiębiorczości3.
Wolność przedsiębiorczości statuuje przepis art. 43 TWE określając, że zakazane jest wprowadzenie i utrzymywanie ograniczeń swobody przedsiębiorczości obywateli jednego z Państw Członkowskich na terytorium innego Państwa Członkowskiego. Zakaz ten obejmuje również ograniczenia w tworzeniu agencji, filii i oddziałów na terytorium innego Państwa Członkowskiego. Przepis ten definiuje swobodę przedsiębiorczości jako podejmowanie i prowadzenie działalności prowadzonej na własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami na warunkach określonych przez ustawodawstwo państwa przyjmującego dla własnych obywateli.
„Wolność przedsiębiorczości” nazywana jest również „swobodą działalności gospodarczej”. W języku angielskim stosuje się termin „establishment”, a w stosunku do zawodu adwokata/radcy prawnego ustawodawca polski w ustawie z 5.7.2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej4 zastosował termin „stała praktyka”. „Stała praktyka” została zdefiniowana w cytowanej ustawie jako stałe i systematyczne świadczenie pomocy prawnej przez prawnika zagranicznego w Rzeczypospolitej Polskiej.
W 1998 r. uchwalono dyrektywę w przedmiocie ułatwienia stałego wykonywania zawodu prawnika w Państwie Członkowskim inne niż te, w którym prawnik uzyskał uprawnienia do wykonywania zawodu5. Dyrektywa ta ma na celu ułatwienie wykonywania zawodu prawnika na zasadzie stałej praktyki osobom wykonującym zawód jako samozatrudnieni oraz na podstawie umów o pracę w kraju członkowskim innym niż ten, w którym osoby te uzyskały kwalifikacje zawodowe.
Dyrektywa 98/5 wprowadza dwa modele integracji zawodowej: tzw. system angielski (system częściowej integracji) oraz tzw. system francuski (system pełnej integracji).
System angielski zakłada, że prawnik praktykujący w kraju przyjmującym może w nim działać w zasadzie w takim samym zakresie jak prawnik z kraju przyjmującego, jednak powinien używać tytułu zawodowego, jaki uzyskał w kraju pochodzenia. Model francuski zakłada, że prawnik z innego kraju członkowskiego uzyskuje pełne prawa do wykonywania zawodu w kraju przyjmującym i działa na tych samych zasadach i pod tym samym tytułem zawodowym, co prawnik z kraju przyjmującego.
Sprawa Wilson6 oraz sprawa Komisja przeciwko Luksemburg7 – stan faktyczny
1. Sprawa Wilson
Graham J. Wilson, obywatel brytyjski, posiadał tytuł barrister i był członkiem „Szanownego Towarzystwa Gray’s Inn” oraz członkiem rady adwokackiej Anglii i Walii od 1975 r. Od 1994 r. wykonywał zawód w księstwie Luksemburg posługując się tytułem barrister.
W dniu 29.4.2003 r. rada adwokacka Luksemburga działając na podstawie krajowych przepisów, zażądała, by zdał on egzamin i zaprosiła go na ustne egzaminy językowe ze znajomości języków: francuskiego, niemieckiego oraz niderlandzkiego, uzależniając od tego jego uprawnienie do praktykowania w Luksemburgu. Z tego względu, że pan Wilson odmówił uczestnictwa w egzaminach, chyba że będzie mu towarzyszył jego prawnik, listem z 14.5.2003 r. luksemburska rada adwokacka odmówiła mu rejestracji, tym samym zakazując praktykowania w Luksemburgu, i poinformowała, że może od tego orzeczenia odwołać do Rady Administracyjnej i Dyscyplinarnej. Jednak pan Wilson odwołał się do trybunału administracyjnego, który jego skargę odrzucił uznając swoją niewłaściwość w sprawie. To orzeczenie pan Wilson zaskarżył do sądu administracyjnego, który uznał zasadność zwrócenia się do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, poddając w wątpliwość, czy takie testowanie z języka jest zgodne z prawem unijnym, jak również, czy system odwoławczy od decyzji rady adwokackiej jest zgodny z wymogami dyrektywy 98/5, w szczególności jej art. 9.
Luksemburski sąd administracyjny zwrócił się zatem do Trybunału z pytaniami prawnymi dotyczącymi zgodności procedury odwoławczej stosowanej w Luksemburgu z wymogami dyrektywy 98/5 oraz dopuszczalności testów językowych dla prawników z innych krajów członkowskich. W szczególności sąd krajowy zapytał Trybunał, czy właściwe władze krajowe są uprawnione do tego, by uzależniać uprawnienie prawnika z innego kraju członkowskiego do wykonywania stałej praktyki od biegłości w języku tego kraju przyjmującego i w szczególności, czy władze krajowe mogą wymagać, aby taki prawnik zdał egzaminy ze wszystkich, jeśli jest ich więcej niż jeden, języków oficjalnych danego kraju członkowskiego.
W niniejszym artykule uwagę poświęcono jednej z kwestii poruszonych w tym orzeczeniu, a mianowicie dopuszczalności wprowadzenia testów językowych dla prawników z innych krajów członkowskich zamierzających praktykować pod tytułem zawodowym uzyskanym w kraju pochodzenia.
[...]