Abstrakt
W Unii Europejskiej podejmowane są działania legislacyjne mające na celu ujednolicenie przepisów kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego, które służą wskazaniu prawa właściwego dla stosunków cywilnoprawnych. Istotnym osiągnięciem na tym polu jest wydanie rozporządzenia (WE) Nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.7.2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („Rzym II”)1, które, w zakresie zobowiązań, uzupełnia regulację Konwencji rzymskiej z 19.6.1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych2 (konwencja te weszła w życie w stosunku do Polski 1.8.2007 r.). W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że trwają również prace nad rozporządzeniem o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (tzw. Rzym I)3, które ma zastąpić konwencję rzymską.
Uwagi ogólne
Regulacje kolizyjne rozporządzenia Rzym II zaczną być stosowane od 11.1.2009 r., z wyjątkiem art. 29, który stosuje się od 11.7.2009 r.4. Przepisy rozporządzenia wyłączą wtedy, ale jedynie w zakresie jego zastosowania, krajowe przepisy kolizyjne dotyczące zobowiązań pozaumownych (z wyjątkiem Danii), w tym art. 31 polskiej ustawy z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe5. Przepis ten będzie stosowany nadal jedynie w odniesieniu do spraw nieuregulowanych w rozporządzeniu, w szczególności zobowiązań związanych z naruszeniami praw osobistych.
Prace nad rozporządzeniem Rzym II posuwały się stosunkowo powoli. Pierwszy projekt został przyjęty przez Komisję 22.7.2003 r.6. Parlament i Komisja Europejska doszły do porozumienia dopiero 15.5.2007 r., w oparciu o zmieniony projekt rozporządzenia przygotowany przez Komisję 21.2.2006 r. Opóźnienia były spowodowane przede wszystkim brakiem jednomyślności co do zasadności uregulowań przyjętych w pierwotnym projekcie. Podobny brak jednomyślności jest widoczny w pracach nad rozporządzeniem Rzym I (por. projekt rozporządzenia uwzględniający poprawki Parlamentu – tekst ujednolicony z listopada 2007 r.).
| Regulacje kolizyjne rozporządzenia stanowią istotną nowość. Ustawodawca europejski odszedł bowiem od sztywnego powiązania zobowiązań niewynikających z czynności prawnych z miejscem zdarzenia będącego źródłem zobowiązania (takie rozwiązanie przewiduje art. 31 § 1 PrPrywM). Widoczny jest wpływ tzw. amerykańskiej rewolucji kolizyjnej na treść rozporządzenia7. |
Zakres zastosowania rozporządzenia
Nazwę rozporządzenia można uznać za mylącą ponieważ pojęcie „zobowiązanie pozaumowne” obejmuje również zobowiązania z jednostronnych czynności prawnych, które jednak nie są poddane zakresowi regulacji rozporządzenia. Trafnie jednak wyjaśniono w art. 2 ust. 1, że zakresem jego zastosowania objęte są:
- zobowiązania pozaumowne z czynów niedozwolonych,
- bezpodstawne wzbogacenie,
- prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia oraz
- culpa in contrahendo.
| Culpa in contrahendo dla potrzeb rozporządzenia jest uznawana za autonomiczne pojęcie i nie musi być interpretowana w sposób zgodny z prawem krajowym (pkt 30 preambuły). Obejmuje naruszenie obowiązku zachowania poufności oraz zerwania negocjacji. Wyjaśniono przy tym, że art. 12 zawierający stosowną, odrębną regulację kolizyjną obejmuje wyłącznie zobowiązania pozaumowne mające bezpośredni związek z ustaleniami poprzedzającymi zawarcie umowy. Oznacza to, że jeżeli w czasie negocjowania treści umowy, wyrządzona zostanie szkoda na osobie, art. 4 i in. ogólne przepisy rozporządzenia znajdą zastosowanie (a nie odrębna regulacja art. 12). Potwierdza to fakt, że culpa in contrahendo obejmuje różnorodne przypadki. |
Bardziej prawidłowy byłby jednak tytuł „rozporządzenie o prawie właściwym dla zobowiązań niewynikających z czynności prawnych”.
Przedmiotem niniejszego artykułu są jedynie regulacje rozporządzenia Rzym II dotyczące odpowiedzialności deliktowej. Pominięto zagadnienia dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia oraz culpa in contrahendo, uregulowanych odrębnie w rozdziale III rozporządzenia (art. 10–13).
Jak wynika z art. 1 ust. 1 zd. 1, rozporządzenie stosuje się do zobowiązań pozaumownych w sprawach cywilnych i handlowych, powiązanych z prawami różnych państw. Powstaje w związku z tym pytanie, czy chodzi jedynie o zobowiązania mające charakter międzynarodowy (zawierające tzw. element obcy)? Powiązanie to może być przy tym [...]