Abstrakt
Problematyka niniejszego artykułu obejmuje przedmiotowy zakres zastosowania art. 15 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych1, wprowadzającego wyjątek od ugruntowanej zasady precyzowania w pozwie wartości przedmiotu sporu.
Zagadnienia wstępne
Nałożony na powoda na etapie wytoczenia powództwa obowiązek wskazania wartości przedmiotu sporu w sprawach o roszczenia majątkowe – z zastrzeżeniem roszczeń pieniężnych, w których podana w pozwie kwota pieniężna stanowi ex lege wartość przedmiotu sporu – wyraża art. 19 oraz art. 187 § 1 pkt 1 KPC. Ani przewodniczący, ani sąd na etapie dekretacji pozwu nie są upoważnieni do wyręczenia powoda w tym zakresie. Zdarza się jednak, że wysokość podanej wartości budzi uzasadnione wątpliwości. I tylko w takiej sytuacji sąd powinien z urzędu lub na zarzut pozwanego sprawdzić tę wartość i zarządzić w tym celu dochodzenie (art. 25 KPC)2. Wskazanie więc takiej „wątpliwej” wartości przedmiotu sporu nie jest brakiem formalnym pisma, sanowanym w trybie art. 130 KPC, ponieważ skierowanie sprawy na posiedzenie uruchamia postępowanie wpadkowe, a sprawie nadany zostaje bieg3.
Inaczej jest jednak, gdy powód w sposób nieuzasadniony w ogóle nie podaje wartości sporu. Zgodnie z art. 1261 oraz art. 187 § 1 pkt 1 KPC, brak ten jest brakiem formalnym pozwu uniemożliwiającym nadanie mu dalszego biegu4. Może on rodzić dalsze konsekwencje w postaci nieuiszczenia opłaty od pisma, co z kolei stanowi brak fiskalny pisma procesowego. W obu przypadkach przewodniczący wzywa powoda do usunięcia wadliwości pisma i dopiero po skutecznej naprawie nadaje sprawie bieg5. W sprawach gospodarczych zaś, na podstawie art. 1302 § 1 w zw. z § 4 KPC oraz art. 4798a § 1 KPC przewodniczący zwraca pismo bez wzywania do uzupełnienia6.
Rodzi się jednak wątpliwość obejmująca rodzaj rozstrzygnięcia przewodniczącego, w sytuacji, gdy powód co prawda uchyla się od przedstawionego wyżej nakazu, lecz uzasadnia to brakiem możliwości określenia wysokości swego żądania. Wydawałoby się, że przewodniczący nie ma w tym przypadku obowiązku badania przyczyn niezachowania warunków formalnych pisma, a co za tym idzie, iż powinien wezwać powoda w trybie art. 130 KPC. A jednak taki obowiązek może być dekodowany z art. 15 KSCU, który wprowadza do systemu konstrukcję opłaty tymczasowej7.
Wartość przedmiotu sporu
1. Funkcja
Wartość przedmiotu sporu jest pewnym wskazanym kwotowo parametrem majątkowego roszczenia procesowego8. Jego funkcją nie jest jednak wyłącznie przedstawienie wysokości tego roszczenia, choć często tak się dzieje, lecz odpowiednia kwalifikacja procesowa powództwa. Wartość przedmiotu sporu pozwala także na ustalenie, jaki rzeczowo właściwy sąd będzie władny rozpoznać sprawę, jaka będzie opłata od pozwu, w jakiej wysokości ustalone zostanie wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego bądź rzecznika patentowego, czy znajdą zastosowanie przepisy o postępowaniu odrębnym (uproszczonym), wreszcie, czy sprawa ma charakter kasacyjny. Znaczenie tego parametru jest więc niepoślednie. Uznał to ustawodawca rozszerzając w art. 1261 § 1 KPC9 obowiązek podania wartości przedmiotu sporu na wszystkie pisma procesowe, w sytuacjach, gdy z podaną wartością ustawa wiąże określone, zarysowane wyżej konsekwencje.
2. Obligatoryjny charakter wskazania wartości przedmiotu sporu oraz wyjątki od tej zasady
Na obligatoryjny charakter wskazania wartości przedmiotu sporu w pozwie zwraca uwagę literatura, uznając za jedyny wyjątek żądanie zasądzenia oznaczonej kwoty pieniężnej (art. 19 KPC)10. Wskazuje się, że: „kodeks postępowania cywilnego nie zna powództw blankietowych i żądanie zasądzenia kwoty wynikającej z rozrachunku, bez wskazania jej wysokości, jest niedopuszczalne”11. Niestety, w sytuacjach atypowych, przy zaistnieniu trudności w określeniu wartości przedmiotu sporu, komentatorzy kodeksowi kierują wnoszącego pismo wyłącznie do przepisów art. 20–24 KPC12. Rzeczywiście, w wypadkach problematycznych KPC wyposaża powoda w instrumentarium pozwalające na realizację omawianego obowiązku. Artykuły 20–24 KPC obejmują pewne rodzaje spraw wyróżnionych przedmiotowo (np. sprawy o [...]