Abstrakt
Prawo strony do wypowiedzenia się po przeprowadzeniu dowodów jest jednym z elementów składowych prawa do czynnego udziału strony w postępowaniu, obok takich zwłaszcza uprawnień, jak prawo zgłaszania wniosków dowodowych, prawo do uczestniczenia w przeprowadzaniu dowodów (w tym zadawania pytań świadkom, biegłym i innym stronom) czy prawo do składania wyjaśnień i zgłaszania zarzutów. Pozostaje ono w ścisłym powiązaniu z prawem wglądu do akt sprawy, o którym mowa w art. 73–74 KPA. Związek pomiędzy prawem wglądu w akta dotyczące postępowania a prawem do wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji (czy inaczej – do wysłuchania) polega na tym, że to ostatnie może być skutecznie wykorzystane często tylko przy znajomości akt1. Prawo strony do wypowiedzenia się po przeprowadzeniu dowodów przewidziane jest w kilku przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego. Mówią o nim regulacje zawarte w art. 10, 81 i 95 KPA. Jako istotne zagadnienie – w doktrynie rozważane w ograniczonym stopniu – rysuje się zatem wzajemny stosunek pomiędzy tymi regulacjami, któremu to poświęcony jest niniejszy artykuł.
Prawo strony do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów – art. 10 KPA
Artykuł 10 § 1 KPA stanowi, że organ administracji publicznej obowiązany jest przed wydaniem decyzji umożliwić stronom wypowiedzenie się co do zebranych dowodów, a także co do zebranych materiałów i zgłoszonych żądań. Treść analizowanego prawa zależy od tego, co będziemy rozumieli przez określenie „przeprowadzone dowody”. Wydaje się, że słowo „dowód” w kontekście omawianych przepisów należy interpretować szeroko, tj. zarówno w aspekcie formalnym, jak i merytorycznym.
| Słowo „dowód” w aspekcie formalnym obejmuje wszystkie elementy składające się na proces dochodzenia do ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych. Wyrażenie opinii co do dowodu w tym aspekcie będzie więc mogło dotyczyć takich kwestii, jak dopuszczalność wykorzystania danego źródła dowodowego, jego wiarygodność, prawidłowość przebiegu czynności dowodowych itp. W aspekcie materialnym słowo „dowód” należy tłumaczyć jako rezultat czynności dowodowych, a więc wiadomość o faktach uzyskaną z danego źródła dowodowego (środek dowodowy). Wypowiedzenie się co do dowodu w tym aspekcie będzie mogło zawierać przede wszystkim ocenę jego zgodności z rzeczywistym stanem faktycznym. |
Zakres przedmiotowy uprawnienia przewidzianego w art. 10 § 1 KPA obejmuje także zebrane materiały oraz zgłoszone żądania.
| Zebrane „materiały” w rozumieniu tego przepisu oznaczają, jak się wydaje, wszelkie oświadczenia wiedzy zgromadzone w aktach sprawy, które nie są dowodami (np. wyjaśnienia stron, zarzuty), a także oświadczenia procesowe organu, czyli przede wszystkim rozstrzygnięcia incydentalne. Przez „żądania” natomiast należy rozumieć wszelkie oświadczenia woli stron skierowane wobec organu prowadzącego postępowanie. |
Na mocy powyższego przepisu w stosunku do tego rodzaju dokumentów (oświadczeń procesowych) organ ma również obowiązek zapewnić stronie możliwość wypowiedzenia się. Realizację tego uprawnienia umożliwi stronie uprzednie skorzystanie z przysługującego jej prawa wglądu do akt sprawy. Zdaniem S. Rozmaryna, przez zgłoszone żądania należy rozumieć przede wszystkim: „to, co władza lub strona chce prawnie osiągnąć w postępowaniu”2. Tak pojmowane żądanie pokrywa się zatem z przedmiotem sprawy rozpatrywanej w postępowaniu.
Okoliczności, w których organ powinien umożliwić stronie skorzystanie z prawa przewidzianego w art. 10 § 1 KPA, nie są do końca jasne. Nie ulega wątpliwości, że strona powinna [...]