Abstrakt
Przedmiotem niniejszego opracowania jest próba określenia charakteru prawnego umowy z podwykonawcą zawieranej w celu wykonania umowy głównej o roboty budowlane, stosunku inwestora do podwykonawcy, oraz wynikających z tego konsekwencji, w szczególności w zakresie odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Opracowanie to stanowi również próbę znalezienia rozwiązań mających na celu wzmocnienie pozycji inwestora, które zapewniłyby większą ochronę realizacji celu gospodarczego umowy o roboty budowlane, jakim jest wybudowanie i oddanie inwestorowi do użytku obiektu budowlanego zaspokajającego jego potrzeby i służącego mu do wykonywania jego działalności bez zakłóceń.
Uwagi ogólne
Obecnie rzadko zdarza się, by dane przedsięwzięcie inwestycyjne, nieraz bardzo skomplikowane, był w stanie samodzielnie (własnymi siłami) wykonać jeden podmiot, gdyż zwykle nie dysponuje on wszystkimi potrzebnymi urządzeniami, jak również pracownikami o wymaganych kwalifikacjach i uprawnieniach. Z drugiej strony, postępująca specjalizacja działalności przedsiębiorstw, przejawiająca się w coraz szerszym stosowaniu metody zlecania podmiotom zewnętrznym czynności niezwiązanych z podstawowym profilem działalności (tzw. outsourcing) skutkuje koniecznością posłużenia się w konkretnej sytuacji wieloma podwykonawcami. Procesy te prowadzą do wzrostu roli umów o podwykonawstwo.
Podkreślić także należy, że wraz z wprowadzeniem ustawą z 14.2.2003 r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw1 zmian polegających na wprowadzeniu solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za wynagrodzenie należne podwykonawcy po raz pierwszy w przepisach Kodeksu cywilnego pojawiła się instytucja „podwykonawcy” i „dalszego podwykonawcy”.
| Wcześniej pojęcia te wykształciły się i funkcjonowały w ogólnych warunkach umów o roboty budowlane2, które szczegółowo regulowały sytuację prawną podwykonawców, a obecnie – po uchyleniu OWU – funkcjonują w praktyce. Wprowadzenie do KC tych instytucji stanowi przyczynę, dla której warto przyjrzeć się dokładniej relacjom pomiędzy inwestorem, wykonawcą i podwykonawcą. |
Wprowadzone ZmKCU rygorystyczne zasady odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy za wykonane roboty budowlane, a także rozwiązania przewidziane w ustawie z 9.7.2003 r. o gwarancji zapłaty za roboty budowlane3 spowodowały powstanie asymetrii uprawnień stron umowy o roboty budowlane. Wraz z wprowadzonymi regulacjami, zawierającymi rozwiązania korzystne dla wykonawców, nie przyznano inwestorowi żadnych uprawnień, które by nie tyle nawet wzmacniały jego pozycję w stosunku do wykonawcy i podwykonawców, co zapewniłyby większą ochronę realizacji celu gospodarczego umowy o roboty budowlane, jakim jest wybudowanie i oddanie inwestorowi do użytku obiektu budowlanego zaspokajającego jego potrzeby i służącego mu do wykonywania jego działalności bez zakłóceń.
Umowa o roboty budowlane
Umowa o roboty budowlane uregulowana jest w przepisach art. 647–658 KC. Przez umowę o roboty budowlane, zgodnie z art. 647 KC, wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.
Umowa o roboty budowlane jest umową dwustronną, konsensualną, odpłatną, wzajemną (świadczenie jednej ze stron odpowiada świadczeniu drugiej strony), wynikające z niej zobowiązanie wykonawcy ma charakter zobowiązania rezultatu. Stronami tej umowy są:
- inwestor, czyli podmiot będący inicjatorem całego procesu inwestycyjnego, zamawiający wykonanie obiektu budowlanego i finansujący go,
| Należy także wspomnieć o instytucji inwestora zastępczego, który w imieniu inwestora bezpośredniego organizuje cały proces inwestycyjny; w stosunkach z kontrahentami występuje on – w zależności od rodzaju zawartej z nim przez inwestora bezpośredniego umowy – jako przedstawiciel inwestora (działa w imieniu inwestora i na jego rzecz) lub jako powiernik inwestora (działa w imieniu własnym, ale na rzecz inwestora); łącząca inwestora bezpośredniego z inwestorem zastępczym umowa w żadnym wypadku nie może być kwalifikowana jako umowa o roboty budowlane, zaś stosunku łączącego inwestora zastępczego z wykonawcą w żadnym wypadku nie można kwalifikować jako podwykonawstwa. |
- wykonawca, czyli podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na wykonywaniu robót budowlanych.
1. Przedmiot świadczenia
Przedmiotem świadczenia wykonawcy w umowie o roboty budowlane jest obiekt (lub wykonanie remontu – w przypadku wykonywania remontu obiektu budowlanego; zgodnie z art. 658 KC – do remontu także należy stosować przepisy umowy o roboty budowlane), które to pojęcie nie zawsze pokrywa się z pojęciem „obiektu budowlanego”4 w rozumieniu Prawa budowlanego5, o czym szerzej w dalszej części artykułu.
2. Forma zawarcia umowy
W obowiązującym stanie prawnym, po zmianach wprowadzonych ZmKCU, mamy do czynienia z niespójnością rozwiązań w zakresie formy, jaka jest wymagana dla umowy o roboty budowlane6. Niespójność dotyczy skutków [...]