Abstrakt
W artykule przedstawiono najważniejsze zagadnienia dotyczące problematyki umów o wykonawstwo budowlane, w celu rozważenia ewentualnego ich wprowadzenia w Kodeksie cywilnym bądź w odpowiednich ogólnych warunkach umów. Pominięto system wykonawstwa częściowego i problematykę umów deweloperskich, które nie stanowią obecnie odrębnego, wykształconego w praktyce budownictwa, typu umowy nazwanej. W większości wypadków umowy deweloperskie dadzą się zakwalifikować jako umowy o roboty budowlane. Inne są umowami nienazwanymi (mieszanymi), które obejmują wiele różnorodnych elementów w swojej treści wchodzących w zakres różnych umów nazwanych.
Metody regulacji umów o wykonawstwo budowlane w przyszłym Kodeksie cywilnym
Kodeksowa regulacja umowy o roboty budowlane przyjęta w przepisach Kodeksu cywilnego ma charakter ramowy.
Ramowa regulacja umowy o roboty budowlane w Kodeksie cywilnym, która w założeniu miała być uzupełniona o szczegółowe rozwiązania zawarte w ogólnych warunkach umów, nie spełnia obecnie wymogów praktyki, o czym świadczy liczne i wyjątkowo niespójne orzecznictwo sądowe. Stąd zachodzi potrzeba bardziej szczegółowego unormowania umowy o roboty budowlane1.
Kwestią otwartą jest to, czy umowa o roboty budowlane ma zostać uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego jako wyodrębniony typ umowy nazwanej, czy też jako podtyp umowy o dzieło, czy też ewentualnie powinna podlegać odrębnej szczegółowej regulacji pozakodeksowej.
Zastosowana w przepisie art. 647 KC definicja umowy o roboty budowlane charakteryzuje się dużym stopniem ogólności, w związku z tym – zwłaszcza z uwagi na potrzeby praktyki – celowe byłoby pozostawienie regulacji umowy o roboty budowlane w przyszłym Kodeksie cywilnym i rozwinięcie jej postanowieniami o podtypach tej umowy obejmujących umowę o generalną realizację inwestycji budowlanych, umowę o podwykonawstwo oraz umowę o wykonawstwo częściowe. Z uwagi na okoliczności wyodrębnienia w Kodeksie cywilnym umowy o roboty budowlane jako umowy nazwanej, niebędącej podtypem umowy o dzieło, biorąc pod uwagę wieloletnie tradycje jej stosowania w tej postaci w praktyce, nie wydaje się celowe uregulowanie umów o wykonawstwo inwestycyjne (budowlane), jako podtypów umowy o dzieło.
| Przykładowo można wskazać, że taki system obowiązuje w Niemczech, gdzie występują w praktyce dwa rodzaje umów o roboty budowlane; jedna podlegająca przepisom Kodeksu cywilnego, dotyczącym umowy o dzieło (§ 631 i KC niem.) – Der Bauwerkvertrag des BGB oraz drugiej podporządkowanej postanowieniom ogólnych warunków umów o wykonanie świadczeń budowlanych (Allgemeiner Vertragsbedingungen für die Ausführung von Bauleistungen: stanowią one część składową przepisów porządkowych odnośnie do świadczeń budowlanych – Verdingungsordnung für Bauleistungen – VOB/część B) – Der VOB – Vertrag. kodeks cywilny węgierski w rozdz. XXXV. Umowa o dzieło, zawiera regulację umowy budowlanej (§ 402–406); umowy montażowej (§ 407); umowy o prace projektowe (§ 408–411). W Kodeksie cywilnym francuskim (art. 1779) najem robót i przemysłu („le louage d’ouvrage et d’industrie”), obejmuje różnorodne typy zobowiązań takich jak umowy o pracę, umowy o dzieło i umowy budowlane („contra de louage des entrepreneurs”). |
Wypowiadając się za odrębną regulacją umowy o dzieło i szeroko rozumianych umów o wykonawstwo budowlane należałoby rozważyć następujące warianty legislacyjne możliwe do zastosowania w Kodeksie cywilnym. Do umów o wykonawstwo budowlane należą przede wszystkim umowy o prace projektowe (i umowy o nadzór autorski) oraz umowy o roboty budowlane. Powyższe umowy powinny zostać uregulowane w Kodeksie cywilnym. Stopień szczegółowości regulacji prawnej nie powinien zależeć od stosowania ogólnych warunków lub wzorów umów, mających charakter lex contractus. Z umowami o wykonawstwo inwestycyjne związane są umowy o prace geodezyjne, geotechniczne, mające z reguły charakter prawny umów o dzieło oraz umowy o zastępstwo inwestycyjne (umowy powiernicze), umowy o nadzór autorski, umowy o nadzór inwestorski, będące umowami o świadczenie usług, do których na podstawie przepisu art. 750 KC stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia. Wspomniane umowy nie powinny być wyodrębniane w Kodeksie cywilnym, gdyż niemożliwe jest stworzenie ram normatywnych, które pozwoliłyby ująć wszystkie te umowy. Ponadto, umowy te nie dadzą się zakwalifikować jako contractus nominatus, gdyż możliwe jest przyporządkowanie ich do określonego typu umowy nazwanej wyodrębnionego na szczeblu wyższym, z punktu widzenia hierarchii źródeł prawa (umowy o dzieło lub umowy zlecenia).
Regulacja umów o wykonawstwo inwestycyjne w Kodeksie cywilnym może być rozważana następująco:
Wariant I
Należałoby wyodrębnić osobne tytuły w Księdze trzeciej – Zobowiązania Kodeksu cywilnego, w których uregulowane byłyby odrębnie umowa o dzieło, umowa o prace projektowe oraz umowa o roboty budowlane (względnie umowa o roboty budowlano-montażowe). W tytule obejmującym regulację umowy o roboty budowlane można będzie zamieścić szczególne postanowienia obejmujące podtypy tej umowy, tj. umowę o generalną realizację inwestycji budowlanych; umowę o generalne wykonawstwo robót budowlanych; umowę o podwykonawstwo robót budowlanych; umowę o wykonawstwo częściowe oraz umowę montażu (lub umowę o szefostwo montażu) w przypadku, gdy nie ulegnie zmianie konstrukcja samej umowy o roboty budowlane z art. 647 KC, nieobejmującej zagadnień związanych z montażem maszyn i urządzeń.
W tym wariancie konstrukcyjnym umowa o prace projektowe mogłaby być ujęta jako [...]