Abstrakt
W dniu 12.12.2006 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie (WE) Nr 1896/2006 ustanawiające postępowanie w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty1, które będzie obowiązywało w całości od 12.12.2008 r.
Rozporządzenie ma na celu uproszczenie i przyspieszenie postępowań sądowych w sprawach transgranicznych dotyczących bezspornych roszczeń pieniężnych w sprawach cywilnych i handlowych poprzez ustanowienie postępowania w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty oraz umożliwienie swobodnego przepływu Europejskich Nakazów Zapłaty na obszarze Unii Europejskiej, bez konieczności wszczynania postępowań pośrednich w Państwach Członkowskich wykonania przed uznaniem i wykonaniem nakazu, a zatem z pominięciem procedury exequatur (art. 1 ust. 1)2. W części I opracowania omówione zostaną ogólne zagadnienia poświęcone rozporządzeniu, definicja postępowania w sprawie ENZ, tło historyczne całego procesu tworzenia europejskiego postępowania nakazowego, charakter regulacji, a także szczegółowo: zakres zastosowania rozporządzenia, pojęcie spraw transgranicznych, problematyka jurysdykcji krajowej, jak również pozew o wydanie ENZ: jego badanie, uzupełnienie i poprawienie, a także zmiana. W części II (MoP Nr 17/2008) zostaną omówione dalsze kwestie związane z regulacją rozporządzenia.
Uwagi ogólne
Rozporządzenie ustanawiające postępowanie w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty (ENZ) przyjęto 12.12.2006 r. (opublikowano w dniu 30.12.2006 r.). W myśl art. 33 rozporządzenia wejdzie ono w życie 12.12.2008 r., z wyłączeniem art. 28, 29, 30 i 31, które stosuje się od 12.6.2008 r. Rozporządzenie dotyczy postępowania w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty ustanowionego w celu dochodzenia roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie Europejskiego Nakazu Zapłaty (art. 4). Niniejsze rozporządzenie będzie mieć zastosowanie w stosunku do wszystkich Państw Członkowskich Unii Europejskiej z wyjątkiem Danii (art. 2 ust. 3 i pkt 32 motywów rozporządzenia).
Zakresem rozporządzenia objęto bezsporne roszczenia pieniężne, gdyż jak wynikało z danych zebranych w trakcie prac legislacyjnych procent bezspornych roszczeń waha się między 50% a ponad 80%, spośród wszystkich spraw rozstrzyganych w zwykłych postępowaniach przed sądami cywilnymi niższej instancji3.
Jednym z celów rozporządzenia było wyeliminowanie trudności związanych z prowadzeniem postępowań w innych państwach. Powyższa procedura ma zmniejszać koszty prowadzenia procesu związane z pokonywaniem odległości. Rozporządzenie nie koncentruje się tak jak rozporządzenie Nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 21.4.2004 r. w sprawie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego4 na określaniu zasad wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń wydanych w krajowym postępowaniu cywilnym, ale na utworzeniu autonomicznej procedury europejskiej. Zniesienie exequatur stanowi wyłącznie jeden z elementów wpływających na efektywność postępowania w sprawie ENZ5.
Pomimo rzekomo autonomicznego charakteru procedury w sprawie ENZ, w praktyce nie ma on charakteru kompleksowej i pełnej regulacji. Z tego też powodu konieczne są, zawarte w treści, odesłania w kwestiach nieuregulowanych do prawa krajowego (art. 26). Można przypuszczać, że przepisy prawa krajowego będą stosowane przez sądy Państw Członkowskich jako lex specialis. Istnienie odmiennych regulacji prawa krajowego może doprowadzić do rozbieżności w stosowaniu tego postępowania6.
Definicja postępowania w sprawie ENZ
W poszczególnych krajach Unii Europejskiej opracowano różne modele sądowego postępowania w sprawie wydawania nakazu zapłaty. Zasadniczym celem tych procedur, bez względu na ich treść, jest szybkie, łatwe i tańsze doprowadzenie do uzyskania tytułu wykonawczego, a z drugiej strony odciążenie sądu, co wpłynie na efektywność pracy sędziów7.
Jednak mimo różnic wszystkie modele bazują na zasadniczej strukturze postępowania w sprawie wydania nakazu zapłaty, którą można przedstawić w następujący sposób:
| Postępowanie nakazowe/upominawcze to postępowanie, w którym sąd lub inny właściwy organ wydaje orzeczenie o dochodzonym roszczeniu pieniężnym bez konieczności przesłuchania dłużnika. Na mocy tego orzeczenia dłużnik jest wezwany do uregulowania lub zakwestionowania roszczenia w określonym terminie. W sytuacji braku reakcji dłużnika nakaz zapłaty osiąga status sądowego tytułu egzekucyjnego. W przypadku zaskarżenia, nakaz zapłaty traci swoją moc i można wszcząć zwykłe postępowanie. Ta zmiana inicjatywy powodująca dojście do skutku kontradyktoryjnego postępowania, z francuskiego l’inversion du contentieux, wraz z prawami dłużnika do obrony, które umożliwiają mu niedopuszczenie do wydania orzeczenia, które będzie tytułem egzekucyjnym, stanowią główne cechy postępowania nakazowego/upominawczego8. |
Proces tworzenia europejskiego postępowania nakazowego
Podstawa pozwalająca na stworzenie Europejskiego Nakazu Zapłaty wywodzi się z art. 61 lit. c) w zw. z art. 65 lit. c) TWE, które przewidują środki mające na celu usuwanie przeszkód w prawidłowym funkcjonowaniu postępowań cywilnych, poprzez propagowanie zgodności przepisów postępowania cywilnego, które mają zastosowanie w Państwach Członkowskich. Podejmowane środki dotyczące sądowej współpracy w sprawach cywilnych i handlowych w zakresie roszczeń bezspornych mają na celu usprawnienie funkcjonowania rynku wewnętrznego Unii Europejskiej9.
Wiedeński Plan Działań dotyczący współpracy w sprawach cywilnych uzyskał konkretny zarys dzięki wnioskom Rady Europejskiej z Tampere w 1999 r., w których Rada Europejska zobowiązała Radę i Komisję do przygotowania projektów nowych procedur mających na celu łatwiejszy dostęp do wymiaru sprawiedliwości, a szczególnie nawiązała w tym zakresie do nakazów zapłaty. Oprócz tego wezwano Radę oraz Komisję do przyjęcia programu działań, który miał na celu realizację zasad wzajemnego uznawania decyzji sądowych w sprawach cywilno-handlowych10.
Już w kwietniu 2002 r. Komisja Europejska przedstawiła propozycję rozporządzenia dotyczącego wprowadzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych, przyjętą 21.4.2004 r., w której rezygnuje się z postępowania exequatur przy wykonywaniu tytułów dotyczących roszczeń bezspornych, jeżeli spełnione są minimalne standardy przy doręczeniu oraz powiadomieniu dłużnika. Ze względu na projekt wprowadzenia europejskiego postępowania w sprawie nakazu zapłaty 20.12.2002 r. Komisja ostatecznie przyjęła Zieloną Księgę (Green Paper) zawierającą regulację odnoszącą się do postępowania w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty oraz środków na rzecz uproszczenia i przyspieszenia postępowań w sprawach drobnych. Księga ta zainicjowała konsultacje między Państwami Członkowskimi oraz innymi przedstawicielami gospodarki i nauki w sprawie możliwych celów i cech jednolitej lub zharmonizowanej europejskiej procedury dochodzenia roszczeń bezspornych. Uwzględniając propozycje poszczególnych Państw Członkowskich oraz wyniki konsultacji Komisja Europejska 19.3.2004 r. przedstawiła projekt regulacji w sprawie stworzenia postępowania w zakresie Europejskiego Nakazu Zapłaty. Projekt ten następnie zmieniono 7.2.2006 r. Ostatnim dokumentem na drodze tworzenia postępowania w sprawie ENZ było Wspólne Stanowisko, przyjęte 13.6.2006 r.11.
Charakter regulacji
Postępowanie w sprawie ENZ stanowi [...]