Abstrakt

Przedmiotem rozważań w tym opracowaniu jest problematyka związana z udziałem akcjonariusza w walnym zgromadzeniu przez ustanowionego na podstawie art. 412 § 1 KSH pełnomocnika oraz rozpoczęcia biegu terminu do zaskarżania przez reprezentowanego podjętych na nim uchwał. Zagadnienie to ma doniosłe znaczenie, zwłaszcza praktyczne, dla akcjonariuszy, którzy swoje uprawnienia korporacyjne wynikające z posiadania akcji realizują przez pełnomocników, co uzasadniają okoliczności sprawy III CSK 26/07¹ będącej przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego. W sprawie tej Sąd Najwyższy uznał, że niedopuszczenie do udziału w walnym zgromadzeniu pełnomocnika akcjonariusza oznacza, iż pomimo jego faktycznej obecności w trakcie obrad, nie można przypisać akcjonariuszowi wiedzy, co do treści uchwał podjętych na tym zgromadzeniu.

Prawo do udziału w walnym zgromadzeniu oraz do wykonywania prawa głosu – uwagi ogólne

Na wstępie należy zwrócić uwagę, że stosownie do treści art. 412 § 1 KSH, akcjonariusze mogą uczestniczyć w walnym zgromadzeniu oraz wykonywać prawo głosu osobiście lub przez pełnomocników. W związku z takim ujęciem przepisu w literaturze prawniczej jest wyrażany pogląd, że przepis art. 412 § 1 KSH ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Wynika z tego, że wszelkie postanowienia statutu spółki akcyjnej sprzeczne z tym przepisem są bezwzględnie nieważne z mocy prawa, co zarazem oznacza, że czynność prawna nie wywoła i nie może wywołać żadnych skutków prawnych objętych wolą stron, poza powstaniem skutków ubocznych, które ustawa wiąże z czynnością prawną nieważną. Statut nie może ani wyłączyć uprawnienia akcjonariusza do bycia reprezentowanym na walnym zgromadzeniu przez pełnomocnika, ani ograniczać swobody akcjonariuszy co do doboru osoby pełnomocnika². Wydaje się, że pogląd ten znajduje potwierdzenie w dyspozycji art. 243 § 1 KSH, w którym ustawodawca dopuścił możliwość ograniczenia prawa wspólnika spółki z o.o. do uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników i wykonywania w nim prawa głosu. Gdyby ustawodawca chciał uregulować uprawnienia akcjonariusza określone w art. 412 § 1 KSH analogicznie do uprawnień wspólnika wymienionych w art. 243 § 1 KSH – nie czyniłby w tym zakresie żadnych różnic. Zagadnienie to wymagałoby bliższej analizy, co ze względu na przedmiot niniejszego artykułu nie jest konieczne. W każdym razie gwarancją prawa akcjonariusza do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy jest sformalizowana procedura zawiadamiania akcjonariuszy o zwołaniu takiego zgromadzenia, a także możliwość wytoczenia przez akcjonariusza, bezzasadnie niedopuszczonego do udziału w walnym zgromadzeniu, powództwa do sądu gospodarczego o uchylenie uchwały walnego gromadzenia (art. 422 § 1 i 2 KSH) albo stwierdzenia jej nieważności (art. 425 § 1 KSH)³.

Wykonywanie prawa do udziału w walnym zgromadzeniu przez pełnomocnika

Prawo do udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy jest prawem o charakterze korporacyjnym⁴, przysługującym każdemu akcjonariuszowi niezależnie od liczby posiadanych przez niego akcji i związanej z tym liczby głosów⁵. Wynika to z braku powiązania powyższego uprawnienia z akcją, które jako prawo udziałowe wyznacza status akcjonariusza w spółce⁶. Prawo udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy nie ma charakteru ściśle osobistego i może być, podobnie jak większość praw podmiotowych, wykonywane przez przedstawiciela⁷. Wynika to wprost z dyspozycji art. 412 § 1 KSH. W imieniu akcjonariusza może występować na walnym zgromadzeniu tylko jeden pełnomocnik, którym może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna. Najczęściej pełnomocnictwo do udziału w walnym zgromadzeniu oraz wykonywania prawa głosu udzielane jest osobie fizycznej. Zdarza się, że pełnomocnictwo, o którym mowa w art. 412 § 1 KSH, jest udzielane ekspertom (np. biegłemu rewidentowi), skoro może się okazać, że akcjonariusz nie posiada odpowiednich kwalifikacji np. w zakresie rachunkowości, które zapewnią mu efektywnie korzystanie z tego uprawnienia. Prawo udziału w walnym zgromadzeniu nie jest tożsame z prawem głosu, gdyż akcjonariusz może przybyć na walne zgromadzenie i nie wyrazić chęci aktywnego udziału przy podejmowaniu uchwał w określonej sytuacji, a nawet może nie mieć prawa głosu (art. 413 KSH)⁸.

Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie/stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia

Zgodnie z [...]