Abstrakt
Z reguły największe trudności sprawiają zagadnienia „z pogranicza” różnych działów prawa. Uwaga ta odnosi się w pełni do problematyki dotyczącej nabycia przez jednego z małżonków praw spółkowych w spółkach osobowych, czy też udziałów w spółce z o.o. w zamian za środki pochodzące z majątku wspólnego. Celem artykułu jest wskazanie na problemy występujące w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków, w skład którego wchodzą prawa spółkowe w spółkach osobowych, tj. w spółce cywilnej oraz handlowych spółkach osobowych oraz udziały w spółce z o.o.
Uwagi wstępne
Rozważania prowadzone są przy założeniu, że małżonkowie pozostają w ustroju ustawowym, który stanowi ustrój wspólności majątkowej, a wspólnikiem jest jeden z małżonków, który wnosi wkład z majątku wspólnego. Można postawić kilka pytań: czy w powyższym przypadku w razie majątku wspólnego rozliczeniu podlega wartość wkładu, czy też może należy mówić o dokonaniu nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka, do którego przynależą prawa spółkowe, a tym samym podstawę rozliczenia będzie stanowił art. 45 KRO. W przypadku udziałów nierozstrzygnięta jest kwestia ich przynależności do majątków małżonków w sytuacji, kiedy stroną umowy jest jeden z małżonków, który nabywa udziały w zamian za środki pochodzące z majątku wspólnego. Nie jest jasne, czy w takiej sytuacji wchodzą one w skład majątku wspólnego, czy też osobistego małżonka, który zawarł umowę spółki z o.o. Przed przejściem do rozważań szczegółowych uznano za celowe podniesienie kilku uwag dotyczących kognicji sądu w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków.
Prowadzony wywód dla uproszczenia dotyczy spółki cywilnej, jako spółki osobowej, oraz spółki z o.o., jako spółki kapitałowej. Wnioski odnosić się jednak będą odpowiednio w pierwszym przypadku do handlowych spółek osobowych, a w drugim do spółki akcyjnej.
Problematyka kognicji sądu w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków
Z chwilą ustania wspólności łącznej majątku wspólnego małżonków przekształca się ona we wspólność w częściach ułamkowych. Ustawodawca odsyła w takim przypadku do stosowania tak przepisów materialnoprawnych (art. 46 KRO), jak i formalnoprawnych (art. 567 § 3 KPC) regulujących dział spadku. Przepisy o dziale spadku zawierają zaś odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów – tak KC, jak i KPC – dotyczących zniesienia współwłasności ułamkowej.
Zgodnie z art. 46 KRO, w sprawach nienormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Ustawodawca „odsyła” zatem do odpowiedniego stosowania przepisów zawartych w Księdze czwartej Kodeksu cywilnego, tj. w art. 1035–1046 KC. Przepis art. 1035 KC zawiera natomiast odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów art. 1036–1046 KC. Zastosowanie znajdują zatem przepisy znajdujące się w Księdze drugiej Kodeksu cywilnego, tj. art. 195–221 KC.
Postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej uregulowane jest w art. 566–567 KPC.
Zgodnie z art. 567 KPC: § 1. W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. § 2. W razie sporu co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym sąd może w tym przedmiocie orzec postanowieniem wstępnym. § 3. Do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. |
Na podstawie przepisu art. 567 § 3 KPC odpowiednie zastosowanie do podziału majątku wspólnego małżonków będą miały przepisy zawarte w art. 680–689 KPC. Artykuł 688 KPC zawiera z kolei odesłanie do odpowiedniego stosowania do działu spadku przepisów dotyczących zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3.
A zatem, tak w przypadku przepisów materialnoprawnych, jak i formalnych dotyczących podziału majątku wspólnego małżonków ustawodawca stosuje tzw. [...]