Abstrakt
Uchwalona w dniu 16.11.2006 r. nowa ustawa o opłacie skarbowej1 znacznie zmienia zasady opodatkowania tą daniną publiczną czynności w postaci pełnomocnictwa. Autor w artykule przedstawia wątpliwości i kontrowersje jakie wzbudziła nowa ustawa w zakresie uiszczania opłaty skarbowej od pełnomocnictw procesowych.
Stan prawny przed 1.1.2007 r.
W myśl przepisów obowiązującej przed 1.1.2007 r. ustawy z 9.9.2000 r. o opłacie skarbowej2, opłacie skarbowej podlegały „dokumenty stwierdzające ustanowienie pełnomocnictwa”. Obowiązek podatkowy powstawał z chwilą wystawienia (sporządzenia) dokumentu pełnomocnictwa; opłata była płatna z tą chwilą. Zasady poboru należnej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa uregulowane były w sposób prosty i przyjazny dla podatników. Zgodnie z § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z 5.12.2000 r. w sprawie sposobu pobierania, zapłaty i zwrotu opłaty skarbowej oraz sposobu prowadzenia rejestrów tej opłaty3, zapłata opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika oraz jego odpisu (wypisu) dokonywana była znakami opłaty skarbowej, gotówką lub bezgotówkowo. W praktyce zawodów prawniczych najczęściej stosowany był oczywiście sposób polegający na oklejeniu dokumentu pełnomocnictwa znakami opłaty skarbowej, a adwokat (radca prawny), któremu udzielono pełnomocnictwa kasował sam naklejone znaki pełnomocnictwa, umieszczając na nich datę i podpis.
Opłata za pełnomocnictwo wynosiła 15 zł; ustawa przewidywała liczne zwolnienia. Z punktu widzenia praktyki, najważniejsze znaczenie miało zwolnienie z opłaty pełnomocnictw w sprawach karnych, karnych skarbowych i dyscyplinarnych oraz w sprawach o wykroczenia, a także pełnomocnictw w sprawach cywilnych4, w których mocodawcy przysługiwało zwolnienie od kosztów sądowych, odpisy (wypisy) pełnomocnictw procesowych przeznaczonych dla uczestniczących w sprawie osób, a zwłaszcza pełnomocnictwa udzielane dalszemu pełnomocnikowi (substytucje).
|
Z ciekawszych orzeczeń wydanych na gruncie OpłSkarbU00 warto przywołać wyroki NSA z 22.12.2004 r.5, w których NSA stwierdził, że udzielenie przez przedsiębiorcę prokury nie podlega opłacie skarbowej. Sąd uznał, że z uwagi na odrębności materialnoprawne między prokurą a pełnomocnictwem nie można tych czynności traktować jako równoważnych na gruncie ustawy. Jednakże udzielenie przez prokurenta pełnomocnictwa procesowego do reprezentowania przedsiębiorcy w sądzie nie jest „pełnomocnictwem udzielanym dalszemu pełnomocnikowi” w rozumieniu części V ust. 1 pkt 4 załącznika do ustawy i nie podlega zwolnieniu. W innej sprawie WSA w Łodzi stwierdził, że nie można stawiać znaku równości między pełnomocnictwem w rozumieniu ustawy o kontroli skarbowej i upoważnieniem do obrony, będącym instytucją prawa karnego procesowego6. Jak zauważył sąd, założeniem procesu karnego jest szeroki dostęp do instytucji obrony, jego wyrazem jest m.in. instytucja obrony obowiązkowej. Dlatego za nieracjonalne należałoby uznać wszelkie ograniczenia w tym zakresie wynikające z przepisów dotyczących tej instytucji zawartych w innych aktach prawnych. Stanowczo należy odrzucić pogląd, że celem ustawodawcy było wprowadzenie jakichkolwiek barier (tu: fiskalnych) w dostępie do obrony. Wobec braku tożsamości obrony w sprawie karnej i upoważnienia do obrony oraz pełnomocnictwa w sprawie cywilnej i dokumentu pełnomocnictwa, nie istnieje żadna podstawa prawna do pobierania opłaty skarbowej od upoważnienia do obrony. |
Kontrowersje wokół nowej ustawy
Obowiązująca od 1.1.2007 r. OpłSkarbU06 budzi wiele wątpliwości i kontrowersji; wystarczy wspomnieć całkowitą zmianę zasad regulowania opłaty (eliminacja znaków opłaty skarbowej).
1. Modyfikacja zakresu przedmiotowego ustawy
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 OpłSkarb06, opłacie skarbowej podlega już nie sam „dokument stwierdzający ustanowienie pełnomocnictwa”, lecz czynność polegająca na „złożeniu dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii − w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym”.
Zauważyć należy z jednej strony − rozszerzenie katalogu czynności podlegających opłacie skarbowej o prokurę, z drugiej − zawężenie zakresu przedmiotowego tylko do pełnomocnictw złożonych w toku postępowania administracyjnego lub sądowego, a także [...]