Abstrakt

Niniejszy artykuł zmierza do ukazania najnowszych trendów rozwojowych odnośnie do spółki kapitałowej w Unii Europejskiej. W tym celu Autor dokonał analitycznego porównania brytyjskiej spółki Limited (Ltd.) oraz niemieckiej Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH), które podlegają obecnie dalece zakrojonym reformom i aspirują do miana najnowocześniejszych. Poza prawnymi, omówione zostały także aspekty ekonomicz­no-gospodarcze, niezbędne do uwzględnienia podczas doradzania przedsiębiorcom doboru najodpowiedniejszej formy spółki. Konsekwencją orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jest mianowicie fakt, że każdy obywatel UE może założyć dowolną formę spółki zgodnie z prawem któregoś z Państw Członkowskich i prowadzić ją w każdym innym Państwie Członkowskim. Przy doradzaniu odpowiedniej formy spółki kapitałowej, celem znalezienia najkorzystniejszej alternatywy, niezbędny jest zatem wgląd także w inne formy spółek. Autor pragnie jednocześnie zwrócić uwagę ustawodawcy polskiego na najnowsze trendy oraz wezwać do przeprowadzenia niezbędnych reform. Im bardziej atrakcyjne warunki stworzy się dla zakładania spółki kapitałowej w Polsce, tym więcej inwestorów zostanie tym faktem przyciągniętych, co nie tylko pozytywnie wpłynie na rodzimą gospodarkę, ale także poprawę na rynku pracy. Polski ustawodawca dołączyłby wówczas do grona „zawodników” biorących udział w toczącym się już między Niemcami a Wielką Brytanią konkursie na najdogodniejszą spółkę kapitałową w UE. Ostatecznie Autor wskazuje także na niebezpieczeństwa, jakie konkurs taki może ze sobą przynieść.

Wprowadzenie

Jeszcze kilka lat temu, przedsiębiorca chcący ograniczyć lub nawet uniknąć odpowiedzialności osobistej, zdany był na założenie spółki takiej formy prawnej, jaką oferował mu jego narodowy system prawny. Ten stan rzeczy zmienił jednak Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS)¹. Swoimi wyrokami w sprawach Daily Mail, Centros, Überseering oraz Inspire Art odnośnie zgodności teorii siedziby spółki ze swobodą przedsiębiorczości, ETS podważył podstawy prawa spółek kapitałowych wielu Państw Członkowskich, czyniąc koniecznymi wprowadzenie przez nie zmian. W praktyce wyroki te oznaczają, że każde Państwo Członkowskie Unii Europejskiej jest zobowiązane, na podstawie art. 43 i 48 Traktatu Wspólnot Europejskich (TWE), do zaakceptowania i honorowania spółki założonej zgodnie z prawem innego Państwa Członkowskiego na swoim terytorium². Trybunał w wyroku w sprawie Inspire Art stwierdził jednoznacznie, że wszystkie narodowe środki ograniczające przeniesienie spółki do innego państwa, wprowadzane przez państwo przeznaczenia, łamią art. 43 i 48 TWE i dlatego są zabronione. Wyroki te zmieniły diametralnie europejski krajobraz spółek kapitałowych. Od tego momentu otwarte zostały bramy do wolnego zakładania spółek w dowolnym państwie i następnie prowadzenia działalności zgodnie z prawem tego państwa, w dowolnym innym Państwie Członkowskim. Innymi słowy, polski przedsiębiorca ma do dyspozycji wszystkie³ formy spółek z krajów UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).

Konsekwencją tego stanu rzeczy jest fakt, że organy prawodawcze Państw Członkowskich dążą do uchwalenia jak najkorzystniejszych regulacji prawnych, aby zwabić do siebie przedsiębiorców. Od tamtej pory liderem spośród europejskich spółek jest brytyjska Ltd., która w Niemczech uchodzi obecnie za „lepszą i korzystniejszą alternatywę wobec rodzimej GmbH”⁴.. W przypadku konkurencji obu tych form prawnych można mówić już o swoistym „wyścigu”⁵, w którym biorą udział po jednej stronie House of Lords i po drugiej stronie Bundestag, czyli narodowi ustawodawcy chcący uchwalić jak najkorzystniejsze warunki. Wspomniane wyroki ETS spowodowały pojawienie się boomu na spółki, w którym wiodącą pozycję zajęła bez wątpienia brytyjska Ltd.⁶

Analiza obowiązującego prawa – potrzeba zmian

Dane statystyczne pokazują wyraźnie, że GmbH traci na atrakcyjności, a powoli, lecz systematycznie, jej miejsce zajmuje Ltd. Od momentu, kiedy w wyroku z 13.3.2003 r. niemiecki Federalny Sąd Najwyższy (BGH) ogłosił równouprawnienie brytyjskiej Ltd. względem niemieckiej GmbH, obserwuje się znaczny wzrost zakładania tej pierwszej formy prawnej. Spółki takie są wówczas aktywne praktycznie tylko w Niemczech, skąd są zarządzane oraz tylko w tym celu powołane zostały do istnienia. Stale rosnącą ilość spółek Ltd. w Niemczech przedstawia poniższy wykres.

Rys. Stale rosnąca ilość nowych Ltd. w Niemczech⁷

Główne gałęzie gospodarki decydujące się w Niemczech na konkurencyjną, brytyjską formę, to handel, usługi, doradztwo, sektor budowlany oraz rzemieślniczy. Rozwój ten stymulował nie tylko BGH, jako najwyższa instancja rozwiewając pozostające wątpliwości prawne, ale już od dłuższego czasu ogólnie przyjmuje się, że niemiecka GmbH jest formą uciążliwą i przesadnie biurokratyczną⁸. Jako główny powód przewagi Ltd. nad GmbH podaje się możliwość ograniczenia odpowiedzialności osobistej na spółkę bez ustawowego wymogu wkładu minimalnego kapitału za­kładowego, jak ma to miejsce w przypadku niemieckiej spółki⁹. Jakie jednak czynniki w szczególności czynią Ltd. tak atrakcyjną alternatywą wobec Ltd. i czy rzeczywiście wszystkie te aspekty są korzystne, autor przedstawił w następnej części artykułu. Wskazanie różnic pomoże w zrozumieniu konieczności wprowadzenia reform.

1. Założenie spółki

Największe różnice między GmbH a Ltd. odnotować należy już w pierwszym stadium prawnego istnienia spółek. Mowa tutaj o aspektach dotyczących ich założenia.

a) wpis do rejestru

Założenie spółki kapitałowej, pomimo wysiłków niektórych niemieckich sądów rejestrowych, wciąż jeszcze jest łat­wiejsze i o wiele mniej skomplikowane w Wielkiej Brytanii niż w Niemczech¹⁰. Do założenia Ltd. niezbędne jest spisanie umowy spółki, czyli tzw. Memorandum and Articles. Główna brytyjska ustawa o spółkach Companies Act 1985 (dalej jako: „CA 1985”) przewiduje, że dokumenty te powinny odpowiadać formie przepisanej przez Secretary of State. Wspomniane dokumenty należy złożyć w Companies Registry (rejestr spółek)¹¹.

Także w Niemczech niezbędne jest zawarcie umowy spółki, więc w tym zakresie nie istnieją większe różnice, jednakże porównanie praktyczne wykazuje jednoznaczne korzyści płynące z założenia Ltd. Po pierwsze, koszty założenia spółki plasują się w przedziale od 300 € w przypadku Ltd., podczas gdy w przypadku GmbH koszt taki nie schodzi poniżej 800 €, a może wynieść nawet do 2000 €. Po drugie, czas założenia Ltd. wynosi średnio 5 do 7 dni, podczas gdy [...]