Abstrakt

Spis treści

I. Zakres wprowadzanych zmian

II. Zmiany wprowadzone w zwykłym postępowaniu

III. Zmiany dokonane w postępowaniu w sprawach gospodarczych

IV. Wejście w życie znowelizowanych przepisów

V. Tabela porównawcza z komentarzem

Na mocy ustawy z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹ wprowadzono zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego, ustawie z 24.5.1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych² oraz ustawie z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej³. Niniejszy artykuł stanowi omówienie wprowadzonych zmian, ocenę ich przydatności oraz wskazuje konsekwencje owych modyfikacji, szczególnie dla postępowania w sprawach gospodarczych. W niniejszym opracowaniu dodatkowo w formie tabelarycznej przedstawione zostały porównawczo dotychczasowe i znowelizowane przepisy KPC, celem ułatwienia porównania stanu dotychczasowego i po nowelizacji.

Zakres wprowadzanych zmian

Wprowadzone zmiany KPC dotyczą części ogólnej, ale także (w znacznym zakresie) postępowania w sprawach gospodarczych. W wyniku nowelizacji w SpGospU zmieniony został przepis art. 1 poprzez wskazanie, że rozpoznawanie spraw gospodarczych powierza się sądom rejonowym i sądom okręgowym, w których tworzy się odrębne jednostki organizacyjne (sądy gospodarcze). Ponadto, w związku ze zmianą KPC w zakresie rozumienia pojęcia sprawy gospodarczej, zmieniony został również przepis art. 2 SpGospU poprzez wskazanie, że sprawami gospodarczymi są sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, a także sprawy:

1) ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291–300 i art. 479–490 KSH;

2) przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;

3) między organami przedsiębiorstwa państwowego;

4) między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór;

5) z zakresu postępowania o poprawie gospodarki przedsiębiorstwa państwowego oraz jego upadłości;

6) z zakresu prawa upadłościowego i naprawczego;

7) o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, którymi są orzeczenia sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;

8) inne przekazane przez odrębne przepisy.

Przepis ten ma więc inną treść niż zmieniony art. 479 KPC, który przewiduje, że zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez którąkolwiek ze stron stosunku cywilnego po jego powstaniu nie wyłącza zastosowania przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Może to rodzić wątpliwości, który sąd (wydział cywilny czy gospodarczy) ma rozpoznać sprawę między podmiotami, które zaprzestały prowadzić działalność gospodarczą.

Natomiast w SwobDziałGospU wprowadzony został przepis nakładający obowiązek pouczenia o skutkach zaniedbania ujawnienia w ewidencji działalności gospodarczej przez osoby fizyczne zmian dotyczących miejsca zamieszkania i adresu, tj. pozo­stawienia pism procesowych w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.

Zmiany wprowadzone w zwykłym postępowaniu

Przyjęto, że sąd może skazać na grzywnę stronę, jeżeli powołała się w złej wierze na nieprawdziwe okoliczności, które skutkowały odroczeniem rozprawy, a ponadto, jeżeli te okoliczności zostały powołane w złej wierze przez pełnomocnika strony, sąd może go także skazać na grzywnę. Zmiana przepisu art. 214 § 3 KPC w zakresie karania grzywną pełnomocników stron za powołanie w złej wierze nieprawdziwych faktów, które skutkowały odroczeniem rozprawy, jest powszechnie krytykowana, gdyż wiąże się z nakładaniem sankcji na osoby, które przecież działają w imieniu i na rzecz strony. Pełnomocnicy, zgłaszając wnioski dowodowe, podnosząc określone okoliczności, składając oświadczenia w toku postępowania, nie działają bowiem we własnym imieniu, lecz w cudzym imieniu i na cudzy rachunek. Tym samym pełnomocnicy nie mogą ponosić sankcji w postaci ukarania ich grzywną za powołanie okoliczności faktycznych oraz dowodów na ich poparcie (nawet nieprawdziwych), gdyż nie zawsze możliwie jest zweryfikowanie przez pełnomocnika prawdziwości twierdzeń powoływanych przez strony, a pełnomocnicy informację o stanie faktycznym sprawy uzyskują przecież od moco­dawcy.

Pozytywnie należy natomiast ocenić zmiany związane z odformalizowaniem procesu i rozszerzeniem przypadków, w których sąd może rozpoznać sprawy na posiedzeniu niejawnym, oraz wprowadzenie instytucji zastępczego doręczania pism przedsiębiorcom. Słusznie dokonano doprecyzowania treści przepisu art. 139 § 3 KPC poprzez wyraźne wskazanie, że w przypadku nieujawnienia przez osobę fizyczną zmiany adresu zamieszkania w ewidencji działalności gospodarczej przyjęta zostanie fikcja związana z doręczeniem pisma procesowego. Rozwiązanie powyższe jest zasadne, ponieważ wskazuje na równoprawne traktowanie wszystkich podmiotów zajmujących się prowadzeniem działalności gospodarczej.

Dokonano także skrócenia okresu, po którym sąd dokonuje umorzenia postępowania w razie, gdy uprzednio postępowanie zostało zawieszone wskutek niepodejmowania przez stronę powodową działań zmierzających do nadania sprawie dalszego biegu. W postępowaniu zwykłym sąd z urzędu umorzy postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jak również z przyczyn wskazanych w art. 177 pkt 5 i 6 (tj. w razie, gdy zawieszenie postępowania nastąpiło z powodu niestawiennictwa obu stron na rozprawie, niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a także, jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda, jak też niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie biegu) – jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu. Ponadto, sąd umorzy postępowanie w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie roku od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny. Skrócono również z 10 do 5 lat okres, po upływie którego następuje umorzenie postępowania zawieszonego w razie śmierci strony. Natomiast w postępowaniu w sprawach gospodarczych dokonano skrócenia terminu do 6 miesięcy, po jakim następuje umorzenie postępowania w przypadku niepodejmowania przez stronę powodową działań zmierzających do nadania sprawie dalszego biegu (tj. z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 6 KPC). Nowelizacja ta może być pozytywnie oceniona z punktu widzenia działań sądu, natomiast będzie uciążliwa dla stron. Niepodejmowanie przez stronę powodową czynności związanych z podjęciem zawieszonego postępowania nie zawsze jest wynikiem zawinionego działania strony, gdyż najczęściej do zawieszenia postępowania dochodzi w przypadku niemożności ustalenia aktualnego adresu zamieszkania strony pozwanej wskutek opieszałych czynności ze strony Centralnego Biura Adre­sowego.

W wyniku nowelizacji dokonano poszerzenia zakresu kompetencji referendarzy sądowych. Wątpliwości wzbudza przyznanie referendarzom prawa do wydawania wszelkich zarządzeń w postępowaniu upominawczym, a zwłaszcza nadawania klauzul wykonalności, gdyż przyznanie referendarzom tego prawa może wyłączyć spod kontroli sądu rozstrzygnięcia referendarzy, które przez stronę pozwaną nie zostały skutecznie zaskarżone. Również skomplikowana materia dotycząca wpisu spółek akcyjnych oraz dokonywania zmian w statutach tych spółek, jak się wydaje, powinna [...]