Abstrakt

W niniejszym opracowaniu Autorka podejmuje próbę przedstawienia wybranych odrębności proceduralnych, jakimi charakteryzuje się, jedno z ośmiu występujących w polskiej procedurze cywilnej postępowań odrębnych – postępowanie w sprawach gospodarczych (Dziale IVa Tytułu VII Księgi pierwszej Części pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego), które jest postępowaniem obligatoryjnym, funkcjonującym w trybie procesu. Przy omawianiu tychże szczególnych specyfikacji postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych uwzględnione zostaną propozycje zmian przewidziane w projektach ustaw nowelizujących procedurę cywilną oraz w ustawie z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹. W części 1 opracowania zostały omówione kwestie zagadnień ogólnych dotyczących doręczeń, a także uregulowania odnoszące się do doręczeń pism procesowych przedsiębiorcom, doręczeń zastępczych, doręczeń pism procesowych na skrzynkę pocztową, miejsca doręczenia. W części 2 opracowania (MoP Nr 6/2007) zostaną omówione propozycje kolejnych zmian legislacyjnych w zakresie procedury cywilnej, ograniczenia kontroli sądu w zakresie uznania za niedopuszczalne cofnięcia pozwu, ograniczenia i zrzeczenia się roszczenia.

Wprowadzenie

Charakterystyczne dla postępowania w sprawach gospodarczych modyfikacje podyktowane są specyfiką rozpoznawanych w tym postępowaniu spraw. Dział IVa Tytułu VII Księgi pierwszej Części pierwszej KPC daje wyraz tylko odrębnościom, a więc jedynie specyficznym jego cechom. Zatem postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych stanowi lex specialis w stosunku do postępowania ogólnego procesowego. W związku z tym, uzasadnionym jest przedstawienie wspomnianej uprzednio odrębności na tle przepisów ogólnych. Należy bowiem pamiętać, że ze względu na lokalizację przepisów o po­stę­powaniu odrębnym w Księdze pierwszej – „Proces” – ogólne uregulowania proceduralne znajdą zastosowanie i do omawianego tu postępowania w sprawach gospodarczych, przy oczywistym braku sprzeczności z przepisami art. 479¹−479²⁷ KPC.

Koncentrując uwagi na odrębnościach proceduralnych należy pamiętać, że nie stanowią one jedynych modyfikacji tego postępowania. Ze względu na biorące w nim udział podmioty (np. odrębne jednostki organizacje sądów powszechnych zwane sądami gospodarczymi, przedsiębiorcy jako strony) wyróżniamy odrębności podmiotowe. Poruszając natomiast zagadnienie odrębności przedmiotowych warto w tym miejscu wspomnieć, że wyrażają się one w charakterze rozpoznawanych w rzeczonym postępowaniu spraw (sprawy gospodarcze, czyli sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej).

Omówienie wszystkich wskazanych powyżej odrębności (podmiotowych, przedmiotowych i proceduralnych) dalece wykraczałoby poza ramy poniższego opracowania, dlatego też konieczne jest zawężenie jego przedmiotu do wybranych odrębności proceduralnych, a mianowicie do doręczeń oraz wskazania na ograniczoną kontrolę sądu. Należy podkreślić, że nie są to jedyne differentia specifica postępowania w sprawach gospodarczych. Wyróżniamy odrębności proceduralne związane z pozwem², modyfikacje w przedmiocie skracania niektórych terminów procesowych, obowiązek przeprowadzenia przedprocesowego postępowania pojednawczego, doręczenia, ograniczenia dotyczące kontroli sądu, skargi kasacyjnej oraz w zakresie wyrokowania.

Doręczenia

1. Zagadnienia ogólne

Przedstawiana w niniejszych uwagach modyfikacja postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych służy bez wątpienia usprawnieniu i przyspieszeniu tegoż postępowania. W tym zakresie czynność procesowa doręczeń ma niezwykle istotne znaczenie.

Polska procedura cywilna przywiązuje do prawidłowości doręczeń bardzo duże znaczenie, wychodząc ze słusznego założenia, że warunkuje ono zachowanie praworządności całego procesu, w tym zapewnienie obu stronom równości praw³. Dlatego też w orzecznictwie przyjmuje się, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniach mają charakter obligatoryjny, co oznacza, że wyłączają swobodną dyspozycję stron w zakresie sposobu doręczenia pism sądowych⁴.

Od prawidłowości doręczeń zależy nie tylko zapew­nienie możliwości spełnienia konstytucyjnej, ustrojowej i procesowej zasady jawności (w tym i dla stron) rozpoznawania spraw, przesłanek ważności postępowania, prawidłowego obliczania terminów, ale i − w konsekwencji – stwierdzenia prawomocności wydanego orzeczenia⁵. W literaturze przedmiotu wskazuje się na gwarancyjny charakter przepisów regulujących doręczenia, gdyż mają one służyć ochronie praw strony⁶. Doniosłość doręczeń podkreśla również art. 379 pkt 5 KPC, w myśl którego, wadliwe orzeczenie, jeśli spowodowało pozbawienie strony możliwości działania (np. zawiadomienie o posiedzeniu, na którym wydano wyrok), prowadzi do nieważności postępowania, a zarazem przekreśla wysiłek uczestniczących w nim podmiotów oraz poniesione w związku z tym opłaty i wydatki, prowadząc w konsekwencji do odsunięcia w czasie momentu skutecznego rozstrzygnięcia danej sprawy. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 386 § 2 KPC, sąd II instancji, w razie stwierdzenia nieważności postępowania, z urzędu uchyli zaskarżony wyrok. Roz­wiązanie takie będzie godziło w ekonomię procesu i wydłużało w czasie postępowanie, co jak wiadomo − szczególnie w sprawach, w których stronami są podmioty prowadzące działalność gospodarczą − jest nader niepożądane.

Szczegółowa charakterystyka doręczeń przekracza ramy niniejszego opracowania, zasadnym jednak wydaje się przybliżenie tej czynności procesowej (chociażby ze względu na treść art. 479⁹ KPC, który reguluje doręczenia jedynie fragmentarycznie, a art. [...]