Abstrakt

Praktyka sądów rejestrowych w sprawach dotyczących kosztów postępowania jest w zasadzie jednolita, np. w postanowieniach o wpisie wydanych wskutek złożenia wniosku przez podmiot rejestrowy¹ brak jest w ogóle rozstrzygnięcia o kosztach. Z drugiej strony, istnieją sytuacje, w których sprawa orzeczenia o kosztach wcale nie jest oczywista, jak choćby dylemat, którą spółkę (przejmowaną czy przejmującą) należy obciążyć opłatą w postępowaniu wszczętym z urzędu o wykreślenie spółki przejmowanej. Autor, w niniejszym artykule wskazuje uzasadnienie dla, w większości jednolitej, praktyki rozstrzygania o kosztach, a także podejmuje próbę wy­jaśnienia wątpliwości, które powstały w toku pracy orzeczniczej. Poniższe uwagi nie obejmują całej problematyki kosztów postępowania rejestrowego, a jedynie sygnalizują te zagadnienia, które wzbudziły refleksję Autora w toku jego pracy jako referendarza sądowego.

Wnioskodawca w postępowaniu rejestrowym

W doktrynie przyjęto rozróżnienie na postępowanie rejestrowe w znaczeniu wąskim, którego przedmiotem jest wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 694¹ § 1 KPC) oraz w znaczeniu szerokim, które dotyczy także wpisów do innych rejestrów prowadzonych przez sądy². Dla potrzeb niniejszego artykułu, postępowanie rejestrowe jest rozumiane jako postępowanie w znaczeniu ścisłym, ze względu na podstawowe znaczenie postępowania o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.

Regulacja dotycząca postępowania rejestrowego liczy zaledwie osiem artykułów (art. 694¹-694⁸ KPC). Szczególnie istotny jest przepis art. 694³ KPC. W § 1 tego artykułu została określona legitymacja do złożenia wniosku o wpis. Zgodnie z tym przepisem, wnioskodawcą może być podmiot podlegający wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, bądź inny podmiot, jeżeli wynika to z przepisu szczególnego³.

Kiedy więc mamy do czynienia z wnioskiem składanym przez podmiot rejestrowy?⁴ Otóż podmiot rejestrowy może być wnioskodawcą tylko wówczas, gdy sam składa wniosek o wpis, czyli wniosek składa osoba prawna lub osoba fizyczna. Osoba prawna dokonuje czynności procesowych przez swój organ uprawniony do reprezentacji. Zgodnie z przyjętą teorią organów, działanie organu jest działaniem samej osoby prawnej⁵. Wnioskodawcą jest więc sam podmiot rejestrowy - gdy wniosek składa organ osoby prawnej uprawniony do reprezentacji lub składa go osoba fizyczna⁶. Natomiast w pozostałych wypadkach mamy do czynienia z tzw. zastępstwem procesowym⁷.

Działania wymienionych podmiotów nie mają charakteru jednolitego. Zastępstwo procesowe, a w ogólności - zastępstwo prawne - wyróżnia dwa rodzaje zastępców. Zastępcy bezpośredni, których działanie dokonywane jest w imieniu podmiotu zastąpionego oraz zastępcy pośredni, którzy działają w swoim imieniu, lecz na rachunek podmiotu zastąpionego. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z przedstawicielstwem (art. 96 KC). W drugim wypadku, przepis szczególny określa, czy w grę wchodzi działanie zastępcy pośredniego. Do tej grupy można więc zaliczyć: [...]