Abstrakt

W nawiązaniu do toczącej się w ostatnim czasie na łamach prasy fachowej dyskusji dotyczącej nowej ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych¹ należy zwrócić uwagę na ostatnią wadliwą i niezwykle niebezpieczną praktykę działania sądów powszechnych, a mianowicie na sytuację, w której powód, reprezentowany przez adwokata (czy też innego tzw. profesjonalnego pełnomocnika procesowego), wnosząc pozew składa jednocześnie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, następnie wniosek ten zostaje oddalony postanowieniem sądu I instancji, na co powód składa zażalenie, które z kolei zostaje oddalone postanowieniem sądu II instancji. Na przedmiotową kwestię zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 6.10.2006 r. (V CSK 158/06), a także w uzasadnieniu uchwały z 28.11.2006 r. (III CZP 98/06).

Podstawa zwrotu pozwu według sądów

Dotychczas, na gruncie wykładni obowiązującej do 3.3.2006 r. ustawy z 13.6.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych², nie było wątpliwości, że w sytuacji takiej strona obowiązana jest uiścić wpis od pozwu dopiero na wezwanie sądu. Co jednak ciekawe, praktyka uiszczania wpisu w takiej sytuacji na wezwanie sądu, nie wynikała wprost z obowiązujących przepisów prawa, lecz z ukształtowanego na tle ich stosowania orzecznictwa sądowego, w tym orzecznictwa SN.

Tymczasem, na gruncie KSCU05, po ośmiu miesiącach jej obowiązywania, zaczęła pojawiać się tendencja sądów do zwracania pozwów w przedstawionej wyżej sytuacji.

Jako uzasadnienie zarządzenia o zwrocie pozwu, wskazuje się, że zgodnie z art. 130² § KPC, pismo wniesione przez adwokata, które nie zostało należycie opłacone, przewodniczący zwraca bez wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu. Czasami wskazuje się dodatkowo, że zgodnie z art. 10 KSCU05, opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie.

Na podstawie powyższych przepisów sądy dochodzą do wniosku, że skoro wydane zostało postanowienie sądu I instancji oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, a następnie postanowienie sądu II instancji o oddaleniu zażalenia na to postanowienie, to uprawomocniło się postanowienie oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i strona ma obowiązek ich uiszczenia. Ponadto, jeżeli strona reprezentowana jest przez adwokata powinna uiścić koszty bez wezwania. Postępowanie sądów polegające na zwrocie pozwu, w omawianej sytuacji należy ocenić jednak jako wadliwe, a co więcej niezwykle niebezpieczne.

W istocie, zgodnie z art. 10 KSCU05, opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie. Zgodnie zaś z art. 130² § 1 KPC, pismo wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, które nie zostało należycie opłacone, przewodniczący zwraca bez wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu.

Jednakże nie oznacza to, że w omawianej sytuacji prawid­łowym rozwiązaniem jest zwrot pozwu. Zasadniczą kwestią w omawianym stanie faktycznym jest bowiem to, w jakim terminie strona miałaby obowiązek uiszczenia opłaty sądowej.

Zdaniem Sądu Najwyższego

W orzecznictwie Sądu Najwyższego odnoszącym się do KSCU05 nie budzi już wątpliwości (tak jak nie budziło to wątpliwości na gruncie poprzedniej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), że złożenie przez stronę wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wyłącza obowiązek z art. 10 KSCU05 uiszczenia opłaty jednocześnie z wniesieniem pisma. Jest to pogląd [...]