Abstrakt

W dniu 16.11.2006 r. została uchwalona kolejna w ostatnich latach nowelizacja KPC¹. Celem ustawodawcy było przyśpieszenie rozpoznawania spraw w postępowaniu gospodarczym poprzez jego usprawnienie i w racjonalizowanie, m.in. poprzez przyjęcie rozwiązań klaryfikujących i porządkujących konstrukcje procesowe istniejące na obszarze procesu gospodarczego, a tym samym ograniczenie obszaru sporów i wątpliwości interpretacyjnych, wpływających negatywnie na sprawność całego postępowania. Służyć temu ma w szczególności ponowne zdefiniowanie nazwy „sprawy gospodarczej” oraz doprecyzowanie fundamentalnego dla niej pojęcia „przedsiębiorcy”.

Wprowadzenie

Z punktu widzenia rozważań dotyczących tytułowego zagadnienia, podstawowe znaczenie mają dwa artykuły znowelizowanego KPC, tj. art. 479¹ i art. 479². Pierwszy z nich zawiera legalną definicję „sprawy gospodarczej”, zaś drugi z nich definiuje nazwę „przedsiębiorca”. Na gruncie KPC, powyższe przepisy należy odczytywać łącznie, jakkolwiek bowiem zawarte w dwóch jednostkach redakcyjnych stanowią iunctim. Dodatkowo należy podkreślić, że jedynie prima facie zawarte tam definicje mogą wydawać się oczywiste i nienastręczające wątpliwości interpretacyjnych. Niektóre z nich można wyjaśniać sięgając do innych aktów prawnych, w szczególności ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej², w zakresie znaczenia samej „działalności gospodarczej”. Zasadne jest również czerpanie z dotychczasowego dorobku judykatury, jak i doktryny, która ze względu na mnogość odsłon samego pojęcia „przedsiębiorcy” były często wykorzystywane do jego interpretacji.

Pojęcie „sprawy gospodarczej”
- uwagi ogólne

Artykuł 479¹ KPC zawiera definicję legalną „sprawy gospodarczej”, w myśl której, są to sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Można powiedzieć, że definicja ta odwołuje się do trzech podstawowych kryteriów:

- przedmiotowego (spór mający charakter sprawy cywilnej w ujęciu materialnym),

- podmiotowego (spór między przedsiębiorcami) oraz

- funkcjonalnego (spór w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej).

Wszystkie te kryteria wymagają odrębnych uwag. Dwa z trzech wyżej wymienionych kryteriów (przedmiotowe i funkcjonalne) pozostają bez zasadniczych zmian w stosunku do dotychczasowego rozumienia „sprawy gospodarczej”. Odrębną kwestią pozostaje natomiast sama kwestia kognicji sądu gospodarczego.

Kryterium przedmiotowe (materialne)

Jeżeli chodzi o kryterium przedmiotowe materialne, to sprawa gospodarcza obejmuje sprawy „ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami”. Podstawową cechą relacji cywilnoprawnej jest formalna równość (równorzędność) podmiotów tych stosunków – brak podporządkowania, które występuje w stosunkach administracyjnoprawnych.

Powstanie stosunku cywilnoprawnego zależne jest od istnienia stanu faktycznego, z którym dyspozycja normy prawa cywilnego łączy wspomniany skutek. Fakty, z którymi prawo cywilne łączy powstanie stosunku cywilnoprawnego, są zdarzeniami z zakresu prawa cywilnego. Wśród tych zdarzeń wyróżnia się m.in. działania, przez które rozumie się także zaniechania. Działaniem (zaniechaniem) jest w pierwszej kolejności czynność zmierzająca do wywołania skutków cywilnoprawnych (oświadczenie woli). Do kategorii zdarzeń z zakresu prawa cywilnego należą także inne czyny, wśród których na gruncie stosunków gospodarczych najważniejsze znaczenie będą miały czyny niedozwolone.

Jednocześnie należy zauważyć, że - co do zasady - stosunki cywilnoprawne kształtowane są decyzjami samych podmiotów tych stosunków³.

Kryterium podmiotowe

Jak już zostało to zasygnalizowane powyżej, spośród wskazanych powyżej trzech kryteriów, ZmKPCU06 zmienia kryterium podmiotowe, poprzez modyfikację dotychczasowej definicji „przedsiębiorcy”. Definicja ta w dotychczasowym brzmieniu odwoływała się do formalnie wprawdzie obowiązującej, ale mającej marginalne znaczenie ustawy z 6.7.1982 r. o zasadach prowadzenia na tery­torium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne⁴. Obecnie definicja „przedsiębiorcy” zawarta w art. 479² § 1 KPC nawiązuje bezpośrednio do definicji tej nazwy zawartej w KC (art. 43¹ KC) oraz tożsamej z nią definicji zawartej w Prawie upadłościowym i naprawczym (art. 5 ust. 2).

Jeżeli chodzi o płaszczyznę podmiotową, to należy zauważyć, że status przedsiębiorcy może przysługiwać osobom fizycznym, osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Przy rozważaniu, jak należy rozumieć i traktować wymienione w omawianym przepisie podmioty, zasadne jest w pierwszej kolejności sięganie do art. 8-19 i art. 33-42 KC. Jeżeli chodzi o jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną w obrocie gospodarczym, na pierwszy plan [...]