Abstrakt
Opracowanie dotyczy problematyki rozkładu ryzyka odpowiedzialności za szkody na terenie budowy oraz rozkładu niebezpieczeństwa przypadkowego zniszczenia lub uszkodzenia wykonanego obiektu budowlanego. W części 2 artykułu Autorka omawia zagadnienia obejmujące kwestie przyczynienia się inwestora do powstania szkody na terenie budowy.
Przyczynienie się inwestora do powstania szkody na terenie budowy
1. Konstrukcja przyczynienia się inwestora (art. 362 KC)
Wykonawca budowlany (generalny wykonawca), w stosunku do którego inwestor dochodzi roszczeń odszkodowawczych, powstałych w związku ze szkodą na terenie budowy, bądź w związku z wadą świadczenia z umowy o roboty budowlane, może wykazać, że wskutek przyczynienia się inwestora (poszkodowanego) do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron (art. 362 KC). Przyczynienie się poszkodowanego (inwestora) na podstawie przepisu art. 362 KC odnosi się zarówno do odpowiedzialności odszkodowawczej ex contractu, jak również do odpowiedzialności ex delicto. Wskazuje się, że przy ocenie, na gruncie art. 362 KC, jakie zachowanie się poszkodowanego spełnia warunki przyczynienia się do powstania lub zwiększenia szkody, podstawowe znaczenie ma ustalenie zasady odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody. Jeżeli podmiot taki ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy, o przyczynieniu się można mówić wtedy, gdy poszkodowanemu można będzie przedstawić zarzut zawinionego działania. W sytuacji natomiast odpowiedzialności opartej na zasadzie ryzyka – w interesujących nas przypadkach odpowiedzialności na podstawie art. 433 i 434 KC (ewentualnie art. 435 KC), ustalenie winy poszkodowanego nie jest przesłanką stosowania art. 362 KC1.
| W wyroku z 13.10.1998 r. (II UKN 259/98, OSNP Nr 21/1999 r., poz. 698) Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można przypisać poszkodowanemu zawinionego przyczynienia się do powstania szkody bez ustalenia podstaw odpowiedzialności sprawcy szkody (art. 362 w zw. z art. 415 i art. 435 § 1 in fine KC). W uzasadnieniu SN zważył, że w myśl przepisu art. 362 KC, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Dokonując wykładni tego przepisu stwierdzić trzeba przede wszystkim, że nie ma on zastosowania, jeżeli szkoda jest następstwem czynu samego poszkodowanego, tzn., gdy tylko on jest sprawcą szkody (rozumowanie z treści art. 435 § 1 in fine KC). Przepis art. 362 KC dotyczy więc zmniejszenia obowiązku naprawienia szkody i jego zastosowanie jest obowiązkiem sądu w razie winy obu stron. Jeżeli natomiast przyczynienie poszkodowanego do szkody nie jest zawinione, brak podstaw do miarkowania odszkodowania. Stosując więc art. 362 KC należy uwzględniać stopień winy obu stron, chyba że sprawca szkody odpowiada na innej niż wina zasadzie, np. na zasadzie ryzyka określonego w art. 435 § 1 KC. |
W dalszych uwagach pominięte zostaną szczegółowe kwestie dotyczące konstrukcji przyczynienia się poszkodowanego i kryteria miarkowania odszkodowania, gdyż zostały one, na gruncie przepisu art. 362 KC, szeroko przedstawione w literaturze2. Wskazane zostaną jednakże możliwe przypadki przyczynienia się inwestora do powstania szkody, zgodnie z kauzalną koncepcją przyczynienia się poszkodowanego. W wyroku z 15.4.1999 r. (I CKN 1012/97, OSP Nr 1/2001, poz. 2) SN orzekł, że art. 362 KC ma ogólne zastosowanie bez względu na podstawę odpowiedzialności sprawcy, a zatem stopień winy, i to obu stron, może mieścić się w zespole tych okoliczności jedynie wówczas, gdy sprawca szkody ponosi odpowiedzialność za nią na zasadzie winy. Wtedy tylko możliwe jest porównywalne rozważenie również „stopnia winy obu stron”, a tym samym [...]