Abstrakt
Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym1 zacznie obowiązywać 21.12.2007 r. Wprowadza ona do polskiego prawa dyrektywę 2005/29/WE dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym2.
Wstęp
Ustawa ma określać i przeciwdziałać nieuczciwym praktykom rynkowym3 (art. 1). Praktyka rynkowa została szeroko zdefiniowana przez ustawę, jako działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informacja handlowa, w szczególności reklama i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta (art. 2 pkt 4 PraktykRynkU).
Ustawa wprowadza niespotykaną dotąd w prawie polskim koncepcję ochrony konsumentów przed nieuczciwością rynkową, wprowadza nową klauzulę generalną i posługuje się wieloma nowymi pojęciami, będzie więc wymagać szczegółowej interpretacji doktryny, ale również precyzyjnej wykładni dokonanej przez sądy polskie i Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
Obecnie warto przyjrzeć się zasadom, na których ten akt prawny jest oparty.
Zasady PraktykRynkU
1. Rozdzielenie ochrony przed czynami nieuczciwej konkurencji
Dotychczas ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji4 regulowała, zgodnie z art. 1, zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów, a zwłaszcza konsumentów. Chroniła więc jednocześnie interesy wszystkich podmiotów działających na rynku.
Obecnie uległo to zasadniczej zmianie, ponieważ PraktykRynkU dokonała rozdzielenia ochrony przed czynami nieuczciwej konkurencji na ochronę w relacjach między przedsiębiorcami a konsumentami (ang. business-to-consumer, B2C) i ochronę działań przedsiębiorca – przedsiębiorca (ang. business-to-business, B2B). Dlatego też, ZNKU będzie stanowić podstawę zwalczania nieuczciwości rynkowej między przedsiębiorcami, czyli według nowego nazewnictwa będzie obejmować wyłącznie relacje B2B5. Nowa ustawa obejmuje zaś swym zakresem podmiotowym naruszanie interesów konsumentów, czyli będzie aktem prawnym z zakresu stosunków B2C.
| Na marginesie należy wskazać, że obok interesu konsumentów w art. 1 PraktykRynkU wskazany jest też interes publiczny, co według uzasadnienia projektu ustawy oznacza, iż refleksem ochrony konsumentów jest „pozytywne oddziaływanie również na interesy przedsiębiorców działających zgodnie z prawem (uczciwych)”6. |
Rozdzielenie ochrony przed nieuczciwą konkurencją jest efektem zakresu dyrektywy 2005/29/WE, dlatego też polskiemu prawodawcy trudno zarzucić przejęcie takiego modelu. Warto jednakże zastanowić się, dlaczego dyrektywa 2005/29/WE objęła swym zakresem wyłącznie relacje B2C. Komisja Europejska od dawna dążyła do całkowitej harmonizacji we Wspólnocie Europejskiej prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji, jednakże podejmowane działania miały charakter wyłącznie fragmentaryczny7, m.in. ze względu na trudności w uzyskaniu kompromisu między Państwami Członkowskimi8. Aby znacznie przyspieszyć proces legislacyjny w celu osiągnięcia niewątpliwych dla rynku wewnętrznego korzyści wynikających ze zharmonizowanego prawa przeciwko nieuczciwości rynkowej, Komisja Europejska postanowiła przygotować akt prawny z zakresu dziedziny uznawanej obecnie za priorytetową – polityki ochrony konsumentów. Osiągnięcie zgody Państw Członkowskich na taką dyrektywę było znacznie łatwiejsze9. Jednakże już same działania legislacyjne Wspólnoty wskazują, że idea normatywnego rozdzielenia ochrony na B2B i B2C skazana jest na niepowodzenie.
| Na przykład dyrektywa 2006/114/WE10 reguluje ochronę przed reklamą wprowadzającą w błąd wyłącznie przedsiębiorców (czyli B2B) i określa warunki dopuszczalności reklamy porównawczej zasadniczo bez względu na adresatów reklamy (czyli B2B i B2C)11. |
Polski ustawodawca zastosował prostą metodę implementacji dyrektywy 2005/29/WE wdrażając ją niemal dosłownie w formie omawianej ustawy. To spowodowało, że w polskim systemie prawnym będą funkcjonować obecnie dwie ustawy z zakresu prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji.
W praktyce podział ochrony na B2B i B2C sprowadzać się powinien do każdorazowej odpowiedzi na pytanie, czy dana praktyka rynkowa lub – zgodnie z terminologią ZNKU – czyn konkurencji, narusza interesy przedsiębiorców, czy też konsumentów. Moim zdaniem, odpowiedź właśnie na to podstawowe dla zastosowania konkretnej ustawy pytanie jest niezwykle trudna.
| Przykładowo, jeżeli reklama wprowadza w błąd konsumentów, co zostanie stwierdzone na podstawie art. 6 lub 7 PraktykRynkU, nie można założyć, że zostały naruszone wyłącznie interesy konsumentów. Bowiem również interes przedsiębiorcy-konkurenta przedsiębiorcy reklamującego się zostanie naruszony poprzez nieuczciwą reklamę. Możliwe więc, że taka reklama powinna podlegać podwójnej ocenie w zależności od skarżącego podmiotu – przedsiębiorcy lub konsumenta. |
2. Wprowadzenie nowej klauzuli generalnej
Podstawowym przepisem PraktykRynkU jest art. [...]