Abstrakt

Niniejszy artykuł, w oparciu o przedstawiony poniżej stan faktyczny, podejmuje problematykę przysługujących pozwanemu środków prawnych zmierzających do przeciwdziałania wszczęciu i prowadzeniu egzekucji opartej na zaskarżonym sprzeciwem nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym.

Stan faktyczny zagadnienia

Na wniosek wierzyciela komornik wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko skarżącemu dłużnikowi. Tytuł wykonawczy stanowił nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

Sąd po rozpoznaniu, na skutek sprzeciwu dłużnika od nakazu zapłaty, sprawy z powództwa wierzyciela przeciwko dłużnikowi oddalił je wyrokiem, jednak uprzednio nakaz zapłaty zaopatrzony został w klauzulę wykonalności i jako prawomocny wydany wierzycielowi.

Dłużnik wniósł skargę na prowadzenie przez komornika postępowania egzekucyjnego, wskazując, że wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Skarżący wywodził, że sąd po rozpoznaniu sprzeciwu wydał wyrok oddalający powództwo wierzyciela, a pomimo to komornik dokonał zajęcia majątku dłużnika. Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonych czynności.

Komornik wnosił o oddalenie skargi, wskazując, że postępowanie egzekucyjne prowadzone jest w oparciu o prawidłowy tytuł wykonawczy, a dłużnik dotychczas nie przedstawił prawomocnego orzeczenia pozbawiającego tytuł wykonawczy wykonalności.

Analiza prawna zagadnienia

Rozważania należy rozpocząć od konstatacji, że stosownie do treści art. 505 § 1 KPC, w razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu, nakaz zapłaty traci moc, a przewodniczący wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie powodowi sprzeciwu razem z wezwaniem na rozprawę.

W zwykłym toku postępowania, spór toczy się od początku i obie strony są w takiej samej sytuacji procesowej, jak przed wydaniem nakazu. Problem pojawi się wówczas, gdy okaże się, że pomimo prawidłowego wniesienia sprzeciwu przez pozwanego, nakaz zapłaty został zaopatrzony w klauzulę wykonalności i wydany wierzycielowi, który skierował tak powstały tytuł wykonawczy do egzekucji.

Przepis art. 824 § 1 pkt 2 KPC stanowi, że postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu, jeżeli egzekucja jest ze względu na przedmiot lub osobę dłużnika niedopuszczalna. Natomiast zgodnie z art. 825 pkt 2 KPC, organ egzekucyjny umorzy postępowanie w całości lub części na wniosek, jeżeli tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności prawomocnym orzeczeniem.

Orzeczeniem pozbawiającym tytuł wykonawczy wykonalności jest m.in.:

• wyrok wydany na podstawie art. 840 KPC, pozbawiający tytuł wykonawczy wykonalności lub ograniczający go;
• postanowienie sądu II instancji uchylające klauzulę wykonalności lub rygor natychmiastowej wykonalności;
• orzeczenie stwierdzające całkowite albo częściowe nieistnienie obowiązku objętego tytułem wykonawczym (gdy wytoczenie powództwa z art. 840 KPC nie wchodzi w rachubę), np. wyrok uwzględniający powództwo o ustalenie nieistnienia należności, wyrok uchylający lub zmieniający prawomocny wyrok zasądzający świadczenie (wydany w wyniku skargi o wznowienie).

Poprawnym wydaje się wnioskowanie, że skoro nakaz zapłaty będący podstawą egzekucji (art. 776 KPC) utracił moc wskutek wniesienia sprzeciwu przez skarżącego, to nie można prowadzić postępowania egzekucyjnego w oparciu o nieistniejący prawnie tytuł egzekucyjny.

Należy jednak zwrócić uwagę na okoliczność, że przepis art. 505 § 1 KPC ogranicza się do stwierdzenia, iż nakaz zapłaty jest ex lege pozbawiony mocy prawnej, nie odnosi się natomiast do [...]