Abstrakt

Państwa Członkowskie podpisując Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską¹ przekazały na jej rzecz część swojej suwerenności², a co za tym idzie przeniosły też pewne obszary gospodarcze – a tym samym obszary regulacji prawnej – do wyłącznej lub przeważającej kompetencji Wspólnoty. Zaś przy zastosowaniu prawa wspólnotowego dla pewnych obszarów tematycznych mogą powstawać kwestie sporne i tym samym konieczność konsultacji z radcami prawnymi, specjalizującymi się w tematyce prawa europejskiego. Na tej płaszczyźnie powstaje pytanie, czy do wykonywania zawodu radcy prawnego w postaci doradztwa w zakresie prawa europejskiego, mają również znaleźć zastosowanie reguły wykonywania zawodu. Należy mieć bowiem na względzie, że reguły te nie stanowią tylko pewnych norm deontologicznych o charakterze standardów wykonywania zawodu, które obowiązują radców prawnych, ale są również gwarancjami dla podmiotów korzystających z pomocy prawnej. Tym samym pytanie o zastosowanie zasad etyki zawodowej nie może być rozpatrywane jedynie jako obowiązek radcy prawnego do przestrzegania pewnych zasad, ale również konieczne jest postrzeganie tych kwestii w kategorii uprawnień, jakie przysługują – w korelacji z określonymi regułami zawodowymi – podmiotom korzystającym z profesjonalnego doradztwa prawnego. W niniejszym artykule Autorka omawia kwestię dopuszczalności objęcia tajemnicą zawodową (poufnością)³ korespondencji między klientem a radcą prawnym⁴, a tym samym pozbawienia funkcjonariuszy Komisji Europejskiej, przeprowadzających kontrolę przedsiębiorstwa w trybie przepisów o wspólnotowym prawie konkurencji, możliwości wglądu w tę korespondencję.

Zasada poufności i wspólnotowe prawo konkurencji

Zasada poufności jest ugruntowana w krajowych porządkach prawnych. W Polsce obejmuje ją zasada tajemnicy zawodowej, która znajduje zastosowanie w krajowych procedurach prawnych. W niniejszym artykule poruszona zostanie kwestia, czy zasada poufności znajduje zastosowanie również w porządku prawnym Wspólnoty. Należy mieć bowiem na względzie, że prawo wspólnotowe tworzy system autonomiczny w stosunku do krajowego porządku prawnego. W części bowiem prawo wspólnotowe jest wprowadzane do porządku krajowego (implementacja dyrektyw), w części jednakże obowiązuje bezpośrednio. Bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego ma miejsce w szczególności w przypadku rozporządzeń. Zatem w niniejszym artykule poruszona zostanie sprawa wpływu, jaki porządki krajowe Państw Członkowskich wywierają na prawo wspólnotowe.

Zasada poufności

Jedną z podstawowych zasad wykonywania zawodu radcy prawnego jest objęcie tajemnicą kontaktów między klientem a radcą prawnym. Zasada ta, choć występuje pod różnymi nazwami i w różnym zakresie, jest respektowana we wszystkich krajach Wspólnoty. Wypływa ona ze stosunku zaufania, jaki powstaje między radcą prawnym a klientem, co powoduje, że w celu uzyskania pomocy prawnej klient udziela prawnikowi informacji, jakich nie udziela i nie udzieliłby innym podmiotom.

Zasada ta jest zawarta w Europejskim Kodeksie Etyki Radcy Prawnego⁵. W art. 2.3, pod tytułem „Poufność”, jest ona określana jako esencja zawodu radcy prawnego. Zgodnie z postanowieniami EKERP, sens funkcji prawnika polega na tym, że powinien on dowiedzieć się od klienta tego, czego klient nie zechciałby ujawnić komukolwiek innemu, i że powinien on być odbiorcą takich informacji na zasadach poufności. Bez uzyskania przez klienta pewności co do zapewnianej mu poufności, nie może bowiem powstać między klientem a prawnikiem konieczny stosunek zaufania. Poufność jest zatem definiowana w EKERP jako „pierwszorzędne i fundamentalne prawo i obowiązek prawnika”⁶. EKERP podkreśla również, że zasada ta powinna podlegać szczególnej ochronie ze strony Państw Członkowskich, a prawnik ma obowiązek uszanować poufność wszelkich informacji, z jakimi zapozna się w trakcie jego działalności zawodowej. Ponadto, zobowiązanie do poufności jest definiowane jako obowiązek nieograniczony w czasie, który rozciąga się również na współpracowników i personel radcy prawnego oraz wszystkie osoby zaangażowane przez niego przy świadczeniu usług.

W prawie polskim zasada poufności jest zawarta w nakazie zachowania tajemnicy zawodowej. Nakaz ten jest sformułowany w art. 3 ust. 2–5 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych⁷, zgodnie z którym radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej, a obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie. Ponadto, radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę⁸. Na mocy art. 4 ust. 5 RadPrU obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z 16.11.2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu⁹ w zakresie określonym tymi przepisami.

Wspólnotowe prawo konkurencji

Przedmiotem tego artykułu nie jest opisywanie europejskiego prawa konkurencji¹¹. Prezentowane poniżej informacje mają zatem charakter ogólny, a ich celem jest umożliwienie czytelnikowi zrozumienia kontekstu prezentowanych poniżej orzeczeń ETS, jak i możliwej płaszczyzny zastosowania zasad wykonywania zawodu.

Jednym z zakresów działalności gospodarczej, gdzie znajdzie zastosowanie prawo europejskie, jest [...]