Abstrakt

Problematyka zawierania umów z członkiem rady nadzorczej spółki kapitałowej (w tym umów dotyczących zatrudnienia w spółce) nie doczekała się dotychczas kompleksowego opracowania. Tymczasem, jak dowodzi praktyka, szereg kwestii z dziedziny relacji kontraktowych na linii członek rady nadzorczej – spółka kapitałowa wywołuje kontrowersje. W szczególności wątpliwości wzbudzają następujące zagadnienia: 1) jaki jest wpływ postanowień KSH zakazujących kumulacji pewnych funkcji ze stanowiskiem w radzie nadzorczej na możliwość zawierania umów dotyczących zatrudnienia członka rady nadzorczej w spółce, 2) czy dopuszczalne jest zatrudnienie członka rady nadzorczej w spółce na podstawie umowy o pracę oraz jakie są konsekwencje następczego zawarcia umowy o pracę dla trwania mandatu członka rady nadzorczej, 3) czy istnieją poten­cjalne zagrożenia dla interesu spółki wynikające z ustawowej reprezentacji spółki przez zarząd w umowie z członkiem rady nadzorczej, 4) jaki jest zakres zastosowania art. 15 § 1 KSH w umowach z członkiem rady nadzorczej, 5) jakie są podstawy wynagradzania członka rady nadzorczej, z uwzględnieniem problematyki podatkowej oraz ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Niniejszy artykuł stanowi próbę znalezienia odpowiedzi na wyżej postawione pytania.

Dopuszczalność zatrudnienia członka rady nadzorczej w kontekście zakazu łączenia funkcji

1. Umowa o wykonywanie zadań nadzorczo-kontrolnych a bezpośrednia podległość

Powołanie danej osoby na stanowisko członka rady nadzorczej prowadzi jedynie do nawiązania stosunku organizacyjnego pomiędzy tą osobą a spółką. Natomiast powołanie nie skutkuje automatycznie nawiązaniem jakiejkolwiek więzi dotyczącej zatrudnienia w spółce. Regułą jest, że członek rady nadzorczej pełni swoją funkcję jedynie na podstawie stosunku powołania – bez zawierania w tej mierze odrębnej umowy ze spółką. Jednak niejednokrotnie zdarza się, że członkowie rady nadzorczej dążąc do uzyskania silniejszych podstaw związania ze spółką występują z inicjatywami zmierzającymi do uregulowania wzajemnych stosunków w umowie o zatrudnienie (pracowniczej czy cywilnoprawnej). Tymczasem istotną przeszkodą w zawieraniu takich umów jest przewidziany przepisami KSH zakaz kumulacji funkcji.

W KSH, przy kształtowaniu struktury nadzorczo-zarządczej spółki kapitałowej, ustawodawca posłużył się koncepcją dualistyczną, przewidującą rozdzielenie funkcji nadzoru i zarządzania spółką (two-tires system). Istotną konsekwencją przyjęcia w KSH wariantu dualistycznego jest zakazanie kumulowania funkcji w zarządzie spółki (i stanowisk bezpośrednio zarządowi podległych) z mandatem członka rady nadzorczej. Przedmiotowe rozdzielenie funkcji odzwierciedla także jedną z zasad współczesnego corporate governance.

Punktem wyjścia do wprowadzenia przez ustawodawcę do KSH ww. zakazu kumulowania funkcji w organie nadzoru spółki kapitałowej ze stanowiskiem członka zarządu (i dalszymi stanowiskami powołanymi w art. 214 § 1/art. 387 § 1 KSH) było założenie, że kontrolowany nie może być jednocześnie kontrolującym¹. Abstrahując od kwestii, czy ustawowa supozycja o niemożności połączenia funkcji nadzorującego i nadzorowanego jest trafna, wskazać należy, że obowiązująca w tym względzie regulacja, na tle konkretnych stanów faktycznych może wywoływać trudności interpretacyjne². Dotyczy to m.in. możliwości zatrudnienia członka rady nadzorczej w spółce, w tym na podstawie umowy o pracę, w związku z wynikającym z § 2 art. 214/art. 387 KSH zakazem kreowania „bezpośredniej podległości” członka rady nadzorczej członkowi zarządu. Kodeks spółek handlowych stanowi bowiem wprost, że osoby, które podlegają bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi nie mogą pełnić funkcji w radzie nadzorczej. Wymaga zatem rozpatrzenia, czy [...]