Abstrakt

Nieodzownym elementem dynamicznej ochrony praw własności intelektualnej jest konieczność angażowania się w spory sądowe. Częstym elementem strategii procesowej stron jest powoływanie się na decyzję Urzędu Patentowego (UP) jako na ostateczny i niekwestionowalny dowód wynikających z niej praw. W związku z tym, pojawia się szereg pytań, z których dwa mają największą doniosłość praktyczną. Po pierwsze, interesująca jest kwestia, co w istocie stwierdza taka decyzja, w szczególności, czy uzyskanie decyzji UP jest równoznaczne z potwierdzeniem tzw. czystości patentowej prawa objętego tą decyzją. Po drugie, jaki walor ma decyzja UP w procesie o naruszenie praw własności przemysłowej, tzn. w jakim zakresie jest wiążąca dla sądu, a w jakim aspekcie sąd ten może dokonać niezależnych ustaleń faktycznych i prawnych. Te właśnie zagadnienia będą przedmiotem dalszej analizy.

Pojęcie czystości patentowej i kolizji praw podmiotowych

Pod pojęciem „czystości patentowej” rozumie się w języku prawniczym ustalenie, że dane podmiotowe prawo własności przemysłowej nie pozostaje w kolizji z prawami podmiotowymi osób trzecich¹. Kolizja prawa podmiotowego to sytuacja, kiedy wykonywanie jednego prawa podmiotowego wyłącza lub ogranicza faktyczną możliwość wykonywania innego prawa podmiotowego. Rozstrzy­gnięcie kolizji praw podmiotowych może nastąpić za pomocą przyjęcia reguły preferencji lub reguły redukcji. Zasada preferencji opiera się na priorytetowym potraktowaniu danego prawa i przyznaniu mu ochrony w miejsce innego prawa. Z kolei reguła redukcji polega na uszczup­leniu każdego z praw pozostających w kolizji, tak by istniała możliwość ochrony lub realizacji obydwu tych praw, a nie tylko jednego z nich, jak w systemie preferencji. Prawo polskie nie zna ogólnej reguły rozstrzygania kolizji praw podmiotowych. Przyjęcie reguły preferencji lub redukcji powinno wynikać z określonego przepisu prawa. Jeżeli takiego przepisu brakuje, kolizję praw podmiotowych powinien rozstrzygnąć sąd kierując się zasadami aksjologicznymi, leżącymi u podstaw danego systemu prawa². Problem w tym, że ustawa z 30.6.2000 r. - Prawo własności przemysłowej³ nie ustanawia generalnych zasad rozstrzygania kolizji pomiędzy prawami własności przemysłowej a prawami osób trzecich. Uregulowania znajdujące się w PrWłPrzem są fragmentaryczne (np. art. 131 ust. 5 i art. 158 PrWłPrzem) i nie rozwiązują kompleksowo problemu kolizji praw podmiotowych, a w niektórych przypadkach wręcz utrudniają jej rozstrzygnięcie. W rezultacie ustalenie zasad rozstrzygania wzmiankowanej kolizji spoczywa na doktrynie i orzecznictwie, co jest o tyle skomplikowane, że jedno z praw pozostających w tej kolizji znajduje swe źródło w decyzji administracyjnej wydanej przez wyspecjalizowany organ państwowy jakim jest UP. Może to zatem rodzić pokusę – której ulegają niektóre sądy - do przyznawania większej wagi prawu powstałemu w wyniku takiej decyzji, niż prawu, które powstaje bez udziału czynnika administracyjnego. Tymczasem rozstrzygnięcie kolizji praw własności przemysłowej z innymi prawami wymaga dogłębnej analizy, uwzględniającej zróżnicowany charakter praw własności przemysłowej i różnorodność procedur ich powstania, a także jak wskazywał Z. Radwański, zasad aksjologicznych danego systemu prawa. W przypadku praw własności intelektualnej podstawową zasadą aksjologiczną tego zbioru norm jest ochrona rozwiązań stworzonych lub używanych wcześniej niż konkurent w myśl zasady prior tempore potior iure.

Powstanie praw własności przemysłowej – zagadnienia wstępne

Zasadą jest, że prawa własności przemysłowej powstają z chwilą wydania stosownej decyzji administracyjnej przez UP⁴. Przypadki, gdy prawo własności przemysłowej powstaje w wyniku używania danego dobra niematerialnego (np. znak towarowy powszechnie znany) są wyjątkiem od reguły, że warunkiem konstytutywnym (conditio iuris) powstania ochrony jest wydanie stosownej decyzji przez UP. Sam jednak fakt, że dane prawo własności przemysłowej powstaje w wyniku wydania decyzji przez UP nie przesądza jeszcze w żadnym stopniu, że powstałe prawo nie narusza praw osób trzecich. Kluczowe jest bowiem ustalenie, czy UP ma obowiązek badania danego prawa własności przemysłowej z perspektywy potencjalnej kolizji z innymi prawami. Odpowiedzi na to pytanie nie da się jednak udzielić w jednym zdaniu, ze względu na fakt, że zgodnie z PrWłPrzem, procedury prowadzące do wydania przez UP decyzji administracyjnej przyznającej ochronę danemu prawu własności przemysłowej są zróżnicowane.

Wydanie decyzji przez UP może być bowiem poprzedzone:

- pełnym badaniem (system germański), w trakcie którego UP przeprowadza badanie merytoryczne, a więc sprawdza, czy dane dobro niematerialne spełnia warunki ochrony (np. nowości lub użyteczności) lub czy koliduje z innymi prawami,

- ograniczonym badaniem (system romański), w trakcie którego, UP ogranicza zakres swoich badań do czysto formalnej oceny poprawności zgłoszenia, bez badania danego przedmiotu, np. z punktu widzenia kolizji z wcześ­niejszymi prawami⁵.

Powyższe wywody wskazują, że przy ocenie ewentualnej kolizji danego prawa własności przemysłowej z prawami osób trzecich, pierwszym zabiegiem, który należy wykonać, by rozstrzygnąć tę kolizję poprawnie, jest ustalenie, w drodze jakiej procedury zostało wydane dane prawo własności przemysłowej. Jeżeli bowiem, dane prawo powstaje jedynie po przeprowadzeniu badania formalnego, to trudno oczekiwać, aby decyzja UP w jakikolwiek sposób potwierdzała „czystość patentową” tego prawa. Po przeprowadzeniu takiej analizy, należy z kolei ustalić warunki wydania decyzji o udzielaniu danego prawa. Zabieg taki jest konieczny, ze względu na fakt, że PrWłPrzem, nawet w ramach systemu pełnego badania, przewiduje różne warunki powstania ochrony, a okoliczności, które UP jest zobligowany badać w toku postępowania zmierzającego do udzielenia prawa są zróżnicowane. Oznacza, to zatem, że nie jest prawidłowe formułowanie generalnych ocen dotyczących decyzji UP „jako takiej”. Konieczne jest zawsze odwołanie się do rodzaju prawa własności przemysłowej, do którego odnosi się ta decyzja i ustalenie w drodze jakiej procedury została wydana. Inne są przykładowo, warunki oceny decyzji UP dotyczącej udzielenia patentu na wynalazek, a inne decyzji przyznającej prawo ochronne na znak towarowy, pomimo że obydwa prawa powstały po przeprowadzeniu przez UP procedury pełnego badania. W toku dalszych wywodów należy zatem przeanalizować warunki powstania ochrony praw własności przemysłowej oraz procedurę w jakiej dochodzi do ich powstania.

Jak wskazałem powyżej, zagadnieniem wstępnym jest ustalenie, w drodze jakiej procedury jest udzielane dane prawo własności przemysłowej. PrWłPrzem przyjmuje dychotomiczny podział praw podmiotowych na prawa udzielane w ramach systemu merytorycznego badania, oraz w prawa udzielane po przeprowadzeniu procedury formalnego badania. Analizowana ustawa nie jest jednak wystarczająco przejrzysta w zakresie udzielenia odpowiedzi na pytanie, które prawa powstają w systemie pełnego badania, a które w systemie badań formalnych. Częściowej odpowiedzi na to pytanie udziela art. 10 ust. 1 PrWłPrzem, który stwierdza, że wydanie decyzji o udzieleniu patentu na wynalazek oraz prawa ochronnego na wzór użytkowy, następuje po sprawdzeniu przez UP, czy są spełnione warunki wymagane do uzyskania patentu lub prawa ochronnego. W przypadku znaków towarowych treś­ciowym odpowiednikiem art. 10 ust. 1 jest art. 144 PrWłPrzem.

De lege ferenda można sformułować postulat, aby już w części ogólnej PrWłPrzem wskazać kompletną listę praw udzielanych po przeprowadzeniu badania merytorycznego oraz praw udzielanych po przeprowadzeniu badania formalnego. Fragmentaryczna regulacja w art. 10 nie czyni zadość zasadom przyzwoitej legislacji.

Warunki udzielenia ochronyw systemie pełnego badania

Z przedstawionych powyżej wywodów wynika, że ustalenie, że dane prawo uzyskało ochronę w trybie procedury formalnego badania, przesądza, iż decyzja UP w tym przedmiocie nie może potwierdzać jego czystości patentowej. W efekcie więc, dalsze rozważania powinny skupiać się na decyzjach UP wydanych w systemie pełnego badania. Przepisy odnoszące się do systemu pełnego badania odwołują się do [...]