Abstrakt

Przedmiot poniższych rozważań koncentrować się będzie wokół wybranych odrębności postępowania w sprawach gospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem nowych rozwiązań legislacyjnych wprowadzonych ustawą z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹. Należy zaznaczyć, że podejmowane w tym miejscu przemyślenia stanowią – w znacznej mierze – kontynuację problematyki dotyczącej postępowania w sprawach gospodarczych (Dział IVa Tytułu VII Księgi pierwszej Części pierwszej KPC), w szczególności odrębności proceduralnych tegoż postępowania, stąd też szczegó­łowa charakterystyka tej procedury odrębnej uznana została w tym miejscu za niecelową. Zaprezentowanie kolejno poszczególnych odrębności proceduralnych postępowania w sprawach gospodarczych (we wcześ­niejszych numerach „Monitora Prawniczego”²), chociaż uwzględniało propozycje nowych rozwiązań legislacyjnych przyjętych przez ustawodawcę w ZmKPCU06, to jednak nie pozwoliło na wyczerpujące wskazanie wszystkich zawartych w tej noweli zmian. W niniejszej części opracowania Autorka poddała analizie zagadnienia dotyczące stosowania przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych w przypadku zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, relacji postępowania w sprawach gospodarczych z innymi odrębnymi postępowaniami, rozszerzenia kompetencji referendarzy sądowych.

Stosowanie przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych w przypadku zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej

Z chwilą wejścia w życie wyrażonego w art. 479¹ § 1 zd. 2 KPC (w wersji ustalonej przez ZmKPCU06) rozwiązania legislacyjnego – zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez którąkolwiek ze stron stosunku cywilnego po jego powstaniu nie wyłącza zastosowania przepisów Działu IVa Tytułu VII Księgi pierwszej Części pierwszej KPC. Dotychczas przepisy Kodeksu nie regulowały bezpośrednio tej kwestii. Natomiast w judykaturze utrwalił się pogląd, według którego, zaprzestanie przez stronę prowadzenia działalności gospodarczej przed wniesieniem pozwu powodowało utratę przez daną sprawę charakteru gospodarczego. Następstwem takiego rozwiązania był dodatkowy obowiązek ustalenia, czy dana sprawa posiada znamiona sprawy gospodarczej czy jest zwykłą cywilną i ewentualne przekazanie sprawy sądowi cywilnemu – w sy­tuacji, gdyby np.: pozwany w momencie wpływu pozwu nie prowadził już działalności gospodarczej, co niewątpliwie odwlekało moment wydania ostatecznego rozstrzygnięcia. Sugerowane rozwiązanie legislacyjne niewątpliwie stanowi zwrot w stosunku do istniejącej dotychczas praktyki orzeczniczej upraszczając jednocześnie kwestię wyznaczenia kognicji sądu gospodarczego. Wobec tego można stwierdzić, iż istotny stanie się fakt powstania stosunku cywilnoprawnego, stanowiącego przedmiot sporu w konkretnej sprawie, w zakresie działalności prowadzonej przez strony. Tym bardziej pozbawiony znaczenia jest fakt zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej przez którąkolwiek ze stron (lub obie strony) w trakcie postępowania lub w okresie poprzedzającym zawieszenie, czy też ustalanie, czy w chwili rozpoznawania wniosku o podjęcie postępowania, strony nadal prowadzą działalność gospodarczą. Wobec tego orzekając o umorzeniu zawieszonego postępowania, bądź podejmując to postępowanie, sąd nie bada formalnie jaki charakter miała sprawa w dniu zawieszenia, przede wszystkim czy była to sprawa gospodarcza, gdyż od wyniku tego badania nie zależy już umorzenie postępowania ze względu na upływ terminu od daty zawieszenia³. W tym miejscu raz jeszcze należy podkreślić, iż wyłącznym kryterium gospodarczego charakteru sprawy stał się, w świetle art. 479¹ § 1 KPC (w brzmieniu ustalonym przez ZmKPCU06), fakt powstania stosunku cywilnoprawnego, stanowiącego przedmiot sporu w danej sprawie, w zakresie działalności prowadzonej przez strony.

Relacja postępowania w sprawach gospodarczych z innymi postępowaniami odrębnymi

Szeroki wachlarz spraw cywilnych, ich szczególny charakter oraz konieczność zapewnienia sprawnego ich przebiegu i szybkiego zakończenia powoduje, iż zwykły proces toczący się w myśl przepisów ogólnego postępowania rozpoznawczego nie jest odpowiednio dostosowany do potrzeb rozpoznawania niektórych kategorii spraw. Dlatego też ustawodawca dla pewnego rodzaju spraw przewidział odrębne reguły postępowania, tworząc jednocześnie Tytuł VII Księgi pierwszej Części pierwszej KPC. Postępowania odrębne przebiegają w myśl przepisów o postępowaniu zwykłym (art. 15–424¹² KPC) z odrębnościami, jakie przewidują przepisy im poświęcone. W obecnie obowiązującej polskiej procedurze cywilnej występuje aż dziewięć postępowań odrębnych. W obliczu tak wielu procedur odrębnych, znajomość poszczególnych rodzajów postępowań, a zwłaszcza wzajemnych relacji, w jakich do siebie pozostają w ramach postępowania cywilnego, ma istotne znaczenie przy nadaniu sprawie biegu, jak i w toku jej rozpoznawania.

Wobec powyższego zachodzi konieczność – uzasadniona w szczególności względami praktyki – postawienia pytania o związki zachodzące pomiędzy tymi postępowaniami, w jakich relacjach do siebie pozostają, czy w odniesieniu do konkretnej sprawy cywilnej istnieje możliwość, a niekiedy nawet i konieczność, zastosowania przepisów normujących więcej niż jedno takie postępowanie. Zagadnienie to jest na tyle ważne, że aż osiem z nich (oprócz nakazowego) to postępowania obligatoryjne, a ustawodawca nie wypowiedział się jednoznacznie (poza nielicznymi wyjątkami) w kwestii norm kolizyjnych ukazujących wzajemne powiązania pomiędzy tymi postępowaniami.

Brak norm wyłączających oznacza a contrario możliwość łączenia przepisów normujących te postępowania zwłaszcza, gdy są one obligatoryjne, np. uproszczone i w sprawach gospodarczych. W odniesieniu do odrębnych postępowań można również spotkać wręcz wskazanie przez ustawodawcę (bezpośrednie lub pośrednie) zastosowania do [...]