Abstrakt
W umowach spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz statutach spółek akcyjnych nierzadko spotkać można różnorodne postanowienia ograniczające zbywalność udziałów (akcji imiennych). Jednym z nich jest tzw. prawo pierwszeństwa nabycia ww. praw udziałowych (dalej jako „prawo pierwszeństwa”). Charakter prawny i sposób realizacji tego prawa budzą wiele wątpliwości zarówno w praktyce, jak i orzecznictwie sądowym oraz różnią przedstawicieli doktryny (szeroko na ten temat: R. L. Kwaśnicki, K. Oplustil, Prawo pierwszeństwa nabycia udziałów (akcji) w umowie (statucie) spółki kapitałowej, MoP, s. 961–970). W odpowiedzi na żywe zainteresowanie Czytelników MoP-a tą problematyką, niniejsze opracowanie (nawiązujące bezpośrednio do tez ww. artykułu) zawiera propozycję regulacji prawa pierwszeństwa w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz statucie spółki akcyjnej.
Uwagi wstępne
Jak była o tym mowa w przywołanym powyżej artykule, ustalenie charakteru prawnego i – co ważniejsze (przynajmniej z punktu widzenia praktyki) – jednoznaczne określenie sposobu realizacji prawa pierwszeństwa może napotkać wiele trudności. Dlatego też, zgodnie z (pośrednimi) sugestiami zawartymi w uzasadnieniu wyroku SN z 9.2.2006 r. (III CK 437/05), zalecić należy wyczerpujące uregulowanie tej problematyki w umowie (statucie) spółki.
Szczegółowej regulacji w umowie (statucie) spółki wymagają m.in. takie kwestie, jak:
– określenie kręgu osób uprawnionych do prawa pierwszeństwa (np. wszyscy wspólnicy [akcjonariusze] lub tylko niektórzy z nich albo osoby trzecie); osoby te mogą być także wybierane przez menedżerskie organy spółki (np. przez zarząd lub zarząd za zgodą rady nadzorczej – por. także dalsze uwagi);
– rozstrzygnięcie, czy wspólnik (akcjonariusz) zamierzający zbyć udziały (akcje imienne), powinien skierować ofertę do osób uprawnionych (w rozumieniu art. 66 KC) czy też jedynie zaprosić te osoby do składania ofert nabycia udziałów (akcji imiennych) względnie do negocjacji w tym przedmiocie (por. art. 71 KC);
– sposób zawiadomienia wspólników (akcjonariuszy) lub innych uprawnionych osób o zamiarze zbycia udziałów (akcji imiennych); w praktyce odbywa się to często za pośrednictwem menedżerskich organów spółki (tj. zarządu lub rady nadzorczej);
– termin, w którym osoby zamierzające skorzystać z prawa pierwszeństwa powinny zawiadomić o tym oferenta;
– metody wyceny udziałów (akcji) będących przedmiotem zbycia (o ile taka wycena jest w danym przypadku konieczna).
Istotne znaczenie ma również określenie sposobu postępowania w przypadku, gdy z uwagi na nadmiar ofert nabycia udziałów (akcji imiennych) nie byłoby możliwe ich jednoczesne zaspokojenie (tj. przypadek przewagi popytu na udziały [akcje imienne] nad ich podażą).
W takim stanie rzeczy możliwe jest m.in. określenie, że udziały (akcje imienne) zostaną zbyte w proporcji do (dotychczasowego) uczestnictwa w kapitale zakładowym spółki. Celem tak ukształtowanego prawa pierwszeństwa byłyby więc nie tylko [...]