Abstrakt
W niniejszym opracowaniu Autorka przedstawia konsekwencje prawne dla następców prawnych w przypadku śmierci strony w trakcie trwania postępowania w sprawie o świadczenia określone w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, analizując problematykę także w kontekście ogólnych przepisów dotyczących dziedziczenia.
Uwagi ogólne
Śmierć strony w trakcie trwania postępowania cywilnego uniemożliwia jego kontynuację. Nie oznacza jednak definitywnego zakończenia sprawy. Procesowym skutkiem śmierci strony jest zawieszenie postępowania, które jednak może być skutecznie podjęte, jeśli w miejsce zmarłego wstąpią jego następcy prawni. Możliwość dalszego prowadzenia postępowania cywilnego z udziałem następcy prawnego jest regułą; niewielkim odstępstwem od tej zasady pozostaje wyłączenie takiej możliwości w przypadku procesu o prawa i obowiązki o charakterze osobistym.
Na gruncie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych1 kwestię następstwa prawnego reguluje art. 136. Norma prawna zawarta w tym przepisie nie jest instytucją nową. Podobne uregulowania zawierały akty prawne poprzedzające aktualną ustawę – z 14.12.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (art. 104), ustawa z 23.1.1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym rolników (art. 79) oraz jeszcze wcześniejszy dekret o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin z 25.6.1954 r. (art. 23). Wymienione przepisy mają podobną treść, ale różnią się nieco ujęciem redakcyjnym. W obecnym brzmieniu art. 136 stanowi, że w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej, lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Przy czym osoby wymienione mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła. Roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.
Charakter przepisu art. 136 EmRentU
Przytoczony przepis ma wyraźnie materialno-procesowy charakter. Pierwsza jego część określa krąg osób, którym przysługuje status następcy prawnego zmarłego ubezpieczonego. Na wyraźnie podkreślenie zasługuje, że są to osoby enumeratywnie wymienione, a ich krąg nie pokrywa się ze spadkobiercami. Zatem art. 136 w sposób odmienny niż normy spadkowe reguluje prawo do niezrealizowanego świadczenia. Stąd oczywistym pozostaje, że [...]