Abstrakt
W dniu 14.3.2005 r.1 weszła w życie ustawa z 20.1.2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji2. Ma ona na celu ochronę życia i zdrowia ludzkiego oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju przed szczególnego rodzaju odpadami, a mianowicie pojazdami wycofanymi z eksploatacji. W polskich realiach jest to szczególny problem, jeżeli zważyć, że w 2004 r. sprowadzono do Polski, według szacunków, ok. 800 000 używanych pojazdów3, a w 2005 r., szacunkowo, ok. 840 0004. Pojazdy te, rzecz jasna, po okresie eksploatacji staną się odpadem. Rzecz w tym, iż koncepcja pojęcia „odpadu”, tak w prawie polskim, jak i europejskim, jest dalece niejasna. Celem niniejszego artykułu jest próba definicji pojęcia „pojazdu wycofanego z eksploatacji”.
Europejskie antecedencje
W dniu 18.9.2000 r. została przyjęta dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2000/53/WE w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji (dalej jako: dyrektywa wrakowa).
|
Jej celem jest zharmonizowanie różnych środków podejmowanych na szczeblach krajowych, dotyczących pojazdów wycofanych z eksploatacji, tak aby: - przyczyniając zminimalizować ich szkodliwy wpływ na środowisko naturalne, się tym samym do zachowania, ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego oraz oszczędzania energii, - aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego oraz unikać zakłóceń konkurencji na obszarze Wspólnoty (pkt 1 preambuły dyrektywy wrakowej). |
Dyrektywa wrakowa ma w swoim założeniu realizować zasadę rozszerzonej odpowiedzialności producenta „extended producent responsibility”. Oznacza ona ponoszenie odpowiedzialności za środowisko nie tylko na etapie projektowania i produkowania danej rzeczy, ale także w czasie eksploatacji i w okresie poeksploatacyjnym5. Mówiąc obrazowo producent ponosi odpowiedzialność za swój produkt od „kołyski aż po grób”.
Artykuł 5 ust. 4 akapit 1 dyrektywy wrakowej stanowi bowiem, iż Państwa Członkowskie podejmą niezbędne środki, aby zapewnić dostarczenie pojazdów do uprawnionych zakładów przetwarzania, gdzie będzie się odbywać ich przetworzenie, bez żadnych kosztów obciążających ostatniego posiadacza i/lub właściciela ze względu na to, że pojazd nie posiada żadnej wartości rynkowej lub jest ona ujemna. Zgodnie z art. 5 ust. 4 akapit 2 dyrektywy wrakowej, Państwa Członkowskie podejmą niezbędne środki, aby zapewnić, że producenci pokryją wszystkie lub znaczną część kosztów związanych z wykonaniem tych zadań i/lub będą odbierać pojazdy wycofane z eksploatacji na tych samych warunkach, jak określono w akapicie pierwszym.
Implementacja postanowień dyrektywy wrakowej ma w zamyśle polskiego ustawodawcy nastąpić w RecPojazdU.
Już na wstępie należy wskazać, iż obowiązki wynikające z RecPojazdU są jednak skierowane nie tylko do przedsiębiorców, którzy w sposób zawodowy stykają się z pojazdami począwszy od ich powstawania (producenci pojazdów - vide Rozdział 2 RecPojazdU), po przedsiębiorców, którzy będą się zajmować zbiórką pojazdów, ich demontażem i strzępieniem (vide Rozdział 4, 5 i 6 RecPojazdU), ale i właścicieli pojazdów, czyli bardzo szerokiej grupy adresatów (vide Rozdział 3 RecPojazdU), jak również organów administracji publicznej (vide Rozdział 7 RecPojazdU).
Szczególnie istotna, z punktu widzenia ochrony środowiska (oczywiście praktyka ją zweryfikuje), może być regulacja zawarta w Rozdziale 3 RecPojazdU „Obowiązki właścicieli pojazdów”. Ma ona na celu m.in. przeciwdziałanie zjawisku tzw. porzuconych wraków6. Zgodnie bowiem z art. 18 RecPojazdU, właściciel pojazdu wycofanego z eksploatacji może go przekazać wyłącznie do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów. Po oddaniu pojazdu właściciel pojazdu otrzyma od przedsiębiorcy należącego do jednej z powyżej o demontażu pojazdu lub wymienionych kategorii zaświadczenie przyjęciu niekompletnego zaświadczenie o pojazdu, które będzie dokumentem niezbędnym do złożenia wniosku o wyrejestrowanie pojazdu.
Zakres przedmiotowy RecPojazdU jest szeroki. Zgodnie z art. 2 RecPojazdU, jej przepisy stosuje się do:
- pojazdów wyprodukowanych na terytorium kraju;
- pojazdów wprowadzonych na terytorium kraju w drodze importu lub wewnątrzwspólnotowego nabycia;
- odpadów powstałych z pojazdów.
Przepisów ustawy nie stosuje się do pojazdów historycznych.
|
Zgodnie ze słowniczkiem RecPojazdU zawartym w art. 3 pkt 4 przez „pojazd” rozumie się pojazdy samochodowe zaliczone do kategorii M1 lub N1, określonych w przepisach o ruchu drogowym oraz trójkołowe pojazdy silnikowe, z wyłączeniem motocykli trójkołowych. Przez „pojazd historyczny” ustawodawca nakazuje rozumieć: a) r. - Prawo pojazd zabytkowy w rozumieniu przepisów ustawy z 20.6.1997 o ruchu drogowym, b) produkowany od 15 pojazd mający co najmniej 25 lat, którego model nie jest lat, uznany przez rzeczoznawcę samochodowego za unikatowy lub mający szczególne znaczenie dla udokumentowania historii motoryzacji. |
Kategorie pojazdów M1 i N1 zostały zdefiniowane w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 24.10.2005 r. w sprawie homologacji pojazdów samochodowych i przyczep7. Zgodnie z załącznikiem Nr 1 do tego rozporządzenia, zatytułowanym „Definicje kategorii i typów pojazdów dla potrzeb homologacji typu pojazdu” przez pojazdy:
- kategorii M1, należy rozumieć: samochody osobowe - pojazdy zaprojektowane i wykonane do przewozu osób, mające nie więcej niż osiem miejsc w dodatku do siedzenia kierowcy,
- kategorii N1, należy rozumieć: samochody ciężarowe - pojazdy zaprojektowane i wykonane do przewozu ładunków mające maksymalną masę nieprzekraczającą 3,5 tony.
Prawidłowa realizacja celu RecPojazdU jest w dużej mierze uzależniona od [...]