Abstrakt
W niniejszym artykule Autor poruszył przede wszystkim kwestię dotyczącą wzajemnego stosunku przepisów Kodeksu cywilnego, ustawy z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym1 oraz ustawy z 7.4.1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach2 będących podstawą do ustanowienia kuratora oraz problematykę sądu właściwego w tej materii. Autor zwraca także uwagę na problem rzeczywistej i efektywnej możliwości korzystania z usług kuratorów.
Wprowadzenie
Jeżeli po stronie danej osoby występują przeszkody (czy to faktyczne czy prawne) uniemożliwiające prawidłowe prowadzenie jej spraw to powinna ona znaleźć się pod pieczą prawną innych osób. Zasadniczo realizacji tych celów służą takie instytucje prawne, jak opieka i kuratela.
Obie znane były one już prawu rzymskiemu. Istota opieki sprowadzała się do pieczy nad osobą. Kuratela obejmowała sytuacje raczej wyjątkowe, odbiegające od normy (kuratela nad umysłowo chorymi, nad marnotrawcami), albo też stany z natury przejściowe (np. kuratela nad płodem nieurodzonym, nad osobą nieobecną) i kładła nacisk na pieczę nad majątkiem3.
Zarówno opieka, jak i kuratela przetrwały próbę czasu i znajdują się w każdym nowożytnym systemie prawnym.
Punktem wyjścia rozważań na temat kuratora w polskim systemie prawnym, powinien być art. 178 § 1 KRO, zgodnie z którym, kuratora ustanawia się w wypadkach w ustawie przewidzianych. Jest to przepis ogólny obejmujący swą hipotezą wszystkie przypadki kurateli bez względu na jej rodzaj.
|
W doktrynie powszechnie przyjmuje się rozróżnienie kurateli na ustanawianą w oparciu o przepisy prawa materialnego i przepisy prawa procesowego. Pierwsza kładzie nacisk na całokształt sytuacji prawnej w jakiej znalazła się określona osoba. Funkcja drugiej ogranicza się do reprezentowania osoby zastąpionej w danym postępowaniu sądowym lub administracyjnym. |
Do kuratorów prawa materialnego zaliczyć trzeba:
- kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo (art. 16 § 2 KC w zw. z art. 181 KRO);
- kuratora dla dziecka poczętego (art. 182 KRO);
- kuratora dla osoby ułomnej (art. 183 KRO);
- kuratora dla osoby nieobecnej (art. 184 KRO);
- kuratora zastępującego przedstawiciela ustawowego w sytuacji, gdy ten ostatni nie może działać (art. 99, 147 i 157 KRO);
- kuratora do zarządu majątkiem (art. 102, 109 § 3 i art. 105 § 2 KRO);
- kuratora spadku (art. 666-668 KPC);
- kuratora osoby prawnej (art. 42 KC, art. 26 KrRejSU, art. 30 PrStow).
Kuratora prawa materialnego, wyposażonego przede wszystkim w uprawnienia nadzorcze przewidują: art. 188 ustawy z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej4 i art. 144 ustawy z 29.8.1997 r. - Prawo bankowe5.
Jeśli chodzi o kuratora prawa procesowego jego ustanowienie przewidziano w bardzo licznych i różnorodnych przypadkach. Są to:
- kurator dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony niemającej organu powołanego do jej reprezentowania (art. 69 KPC);
- kurator dla strony lub uczestnika, którego miejsce pobytu nie jest znane (art. 143, 146, 195 § 1, art. 510 § 2 KPC);
- kurator dla osoby, która ma być ubezwłasnowolniona (art. 547 § 2 KPC);
- kurator dla dłużnika, którego miejsce pobytu nie jest znane (art. 802 KPC);
- kurator dla dłużnika niemającego zdolności procesowej (art. 818 § 1 KPC);
- kurator dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane (art. 928 KPC);
- kurator spółki w sporze o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały wspólników lub akcjonariuszy (art. 253 § 2 i art. 426 § 2 KSH);
- kurator Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych w sporze o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia członków (art. 77 ust. 2 DziałUbezpU);
- kurator dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony niemającej organu[...]