Abstrakt
W procesie stosowania prawa przez sądy, w trakcie rozstrzygania konkretnych sporów pomiędzy stronami postępowania, pojawiają się czasami wątpliwości co do mocy obowiązującej przepisu stanowiącego podstawę prawną rozstrzygnięcia czy też znajdującej zastosowanie regulacji o charakterze proceduralnym. Należy zwrócić uwagę, że problematyka oceny przez sąd procesowy mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego przepisy mają znaleźć zastosowanie w rozpatrywanej sprawie, odnosi się zarówno co do zgodności konkretnej normy z krajową ustawą zasadniczą, jaki i prawem wspólnotowym. Sposobem na rozstrzygnięcie wątpliwości w tym zakresie jest skorzystanie przez sąd z instytucji pytania prawnego, którą przewiduje zarówno Konstytucja (art. 193) oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) w art. 234, przy czym w tym drugim przypadku określa się ją również jako pytanie wstępne (prejudycjalne). Zdając sobie sprawę z istotnych cech różnicujących powyższe instytucje, zwłaszcza w zakresie skutków prawnych orzeczeń wydanych na skutek skierowania pytania prawnego1, należy wskazać na przesłanki, których istnienie powinno stanowić asumpt do zwrócenia się przez skład orzekający z pytaniem do Trybunału Konstytucyjnego (TK) albo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (ETS). Wystąpienie owych przesłanek, wspólnych w obu tych przypadkach, powinno skłaniać sąd do inicjowania konkretnej kontroli konstytucyjności przepisów prawa bądź ich zgodności z regulacjami unijnymi.
Praktyka stosowania
Rozważania dotyczące tej problematyki nie mają, jak mogłoby się prima facie wydawać, jedynie teoretycznego charakteru. Należy mieć na względzie, iż wiele kwestii o fundamentalnym znaczeniu dla praktyki stosowania prawa zostało rozstrzygniętych poprzez sformułowanie przez sąd pytania prawnego na kanwie sporu o niewielkim, na pozór, stopniu zawiłości. Tytułem przykładu warto przypomnieć chociażby o przełomowym orzeczeniu ETS w sprawie Flaminio Costa przeciwko ENEL2, wydanym przy okazji powództwa o zapłatę rachunku za energię elektryczną, którego uregulowania odmówił włoski adwokat Costa, czy też o wyroku w sprawie Rewe-Zentral AG przeciwko Bundesmonopolverwaltungfür Brantwein3, który zapadł w trakcie postępowania o wydanie pozwolenia na import z Francji do Niemiec trunku Cassis de Dijon. Również wyroki TK dotyczące m.in. stosowania europejskiego nakazu aresztowania do obywateli polskich4, dziedziczenia gospodarstw rolnych5, tzw. „czynszów regulowanych” w budynkach stanowiących własność prywatną6, czy wreszcie naboru na aplikację adwokacką i radcowską7, są wynikiem orzeczeń Trybunału zainicjowanych właśnie pytaniem prawnym skierowanym przez sąd.
|
Sprawa C-6/64 Flaminio Costa przeciwko ENEL W wyniku wejścia w życie ustawy we Włoszech dokonano upaństwowienia wytwarzania i dystrybuowania energii elektrycznej, poprzez utworzenie przedsiębiorstwa państwowego ENEL. Adwokat Flaminio Costa, akcjonariusz jednej ze spółek, które weszły w skład przedsiębiorstwa, będący jednocześnie odbiorcą energii dostarczanej przez nowoutworzony podmiot, odmówił zapłaty rachunku za energię elektryczną. Przedsiębiorstwo wystąpiło z powództwem o zapłatę. W toku postępowania Costa, podniósł zarzut niezgodności krajowych przepisów nacjonalizacyjnych z regulacjami wspólnotowymi, w zakresie zakazu tworzenia karteli (monopoli państwowych). W związku z tym sąd wystąpił z pytaniem prejudycjalnym do ETS. |
|
Sprawa C-120/78 Rewe-Zentral-AG przeciwko Federalnemu Monopolowi Spirytusowemu Niemiecka spółka Rewe-Zentral-AG wystąpiła do Federalnego Monopolu Spirytusowego z wnioskiem o wydanie zezwolenia na import z Francji napojów alkoholowych. Urząd odmówił wydania zezwolenia w odniesieniu do likieru Cassis de Dijon, wskazując, iż trunek nie może być dopuszczony do obrotu na terytorium Niemiec, bowiem nie zawiera wymaganej przez prawo niemieckie minimalnej ilości alkoholu 25%. Spółka odwołała się od rozstrzygnięcia do sądu administracyjnego, przed którym podniesiony został zarzut naruszenia prawa wspólnotowego w zakresie wprowadzania ograniczeń ilościowych. Wobec wątpliwości co do interpretacji przepisów unijnych sąd wystąpił do ETS z pytaniem wstępnym. |
Przy okazji warto wspomnieć, że dotychczas sądy umiarkowanie korzystają z instytucji pytania prawnego. Nie budzi to zdziwienia w przypadku pytań inicjujących wydanie przez ETS orzeczenia wstępnego, chociażby z uwagi na stosunkowo niedługi okres funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w ramach acquiscommunautaire. Choć pierwsze pochodzące z Polski pytanie, zadane 22.6.2005 r. przez warszawski Wojewódzki Sąd Administracyjny w sprawie akcyzy samochodowej8, wydaje się zbędne wobec klarownej i ugruntowanej dotychczasowej linii orzecznictwa ETS w tym zakresie9. Niemniej jednak, w odniesieniu do pytań prawnych kierowanych do Trybunału Konstytucyjnego, należy zwrócić uwagę, że od początku [...]