Monitor Prawniczy

nr 23/2006

Czy sejmowa komisja śledcza ma dostęp do informacji chronionych tajemnicą bankową?

Bernard Smykla
Autor jest radcą prawnym, Koordynatorem Zespołu Radców Prawnych w Departamencie Prawnym NBP, autorem komentarza do ustawy – Prawo bankowe (Wydawnictwo C.H. Beck).
Abstrakt

Niniejszy artykuł stanowi próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie postawione w tytule, na podstawie analizy przepisów ustawy z 21.1.1999 r. o sejmowej komisji śledczej1 określających kompetencje tego szczególnego organu Sejmu w zakresie pozyskiwania niezbędnych dla jego prac informacji oraz przepisów ustawy - Prawo bankowe2 regulujących tajemnicę bankową. Na podstawie tychże właśnie przepisów należy bowiem budować normy prawne właściwe dla stanów faktycznych, w których sejmowa komisja śledcza występowałaby o udzielenie jej informacji objętych tajemnicą bankową.

Uwagi ogólne

Problem dostępu sejmowej komisji śledczej do informacji stanowiących tajemnicę bankową po raz pierwszy podnoszony był w związku z pracami Komisji Śledczej do zbadania prawidłowości prywatyzacji PZU. Przebieg prac tej komisji uzasadniał twierdzenie, że przyjęła ona do wia­domości brak uprawnień do pozyskiwania informacji chronionych tajemnicą bankową. Tymczasem wspomniany tu problem stał się ponownie aktualny w związku z przebiegiem pierwszych przesłuchań prowadzonych przez Komisję Śledczą do zbadania rozstrzygnięć dotyczących przekształceń kapitałowych i własnościowych w sektorze bankowym oraz działań organów nadzoru bankowego w okresie od 4.6.1989 r. do 19.3.2006 r. (dalej jako: Komisja Bankowa). Niektórzy członkowie tej komisji zastanawiali się nad zwolnieniem z obowiązku zachowania tajemnicy bankowej osób, które - zasłaniając się tą tajemnicą - mogłyby odmówić udzielenia odpowiedzi na pytania komisji (jedna zosób przesłuchiwanych tak właśnie uzasadniała odmowę udzielenia odpowiedzi na zadane jej pytanie). Uprawnienie Komisji do takiego zwolnienia negowane było natomiast przez pytanych w tej sprawie przez prasę ekspertów z zakresu prawa bankowego3. W tej sytuacji określony przez Komisję Bankową zakres spraw, które miała badać, lista osób, które miały być przed Komisję wezwane i wreszcie skła­dane publicznie przez poszczególnych członków Komisji deklaracje co do zakresu i charakteru informacji, o których przekazanie chcieli występować, czyniły wielce prawdopodobnym powstanie sporu sprawie dostępu sejmowej komisji śledczej do informacji chronionych tajemnicą bankową.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21.9.2006 r. w sprawie konstytucyjności uchwały Sejmu w sprawie powołania Komisji Bankowej na pewien czas odsuwa groźbę tego rodzaju sporu. Oczywiste wydaje się bowiem, że dla dalszego funkcjonowania Komisji Bankowej i wszelkich następnych sejmowych komisji śledczych podstawowe znaczenie będzie miało skonsumowanie wytycznych zawartych we wspomnianym wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Owo odsunięcie w czasie należy uznać za korzystne dla analiz nad materią tego potencjalnego sporu. Bardzo istotne jest bowiem, aby nie były one prowadzone pod presją emocji, które zwykle towarzyszą dyskusjom toczonym na posiedzeniach sejmowych komisji śledczych.

Zakres informacji pozyskiwanych przez sejmową komisję śledczą

Sejmowa komisja śledcza, badając określoną sprawę, może pozyskiwać informacje z dwóch źródeł:

  • od osób wezwanych przez komisję i składających przed nią zeznania, oraz
  • od organów władzy publicznej oraz organów innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ŚledKomU, każda osoba wezwana przez komisję ma obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie i złożyć zeznania. Precyzując sytuację osoby wezwanej, ustawa stanowi, że osobie tej służy m.in. prawo do odmowy zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ciążący na niej obowiązek zachowania tajemnicy ustawowo chronionej (art. 11c ust. 1 pkt 4). Prawo to nie ma jednak charakteru bezwzględnego w tym sensie, że ustawa określa przypadki, w których – po spełnieniu określonych warunków - osoba taka może być zwolniona z obowiązku zachowania tajemnicy.

I tak, osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu ich od obowiązku zachowania tajemnicy przez właściwy organ. Komisja może zwrócić się do właściwego organu o zwolnienie osoby wezwanej przez komisję od obowiązku zachowania tajemnicy. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę państwu (art. 11e). Natomiast osoby obowiązane do zachowania tajemnicy ustawowo chronionej innej niż tajemnica państwowa mogą być zwolnione od obowiązku zachowania tajemnicy przez komisję (art. 11f). Nie dotyczy to jednak [...]