Abstrakt

Regulacje dotyczące protestu wekslowego nie zmieniły się od ponad 70 lat bowiem tyle obowiązuje zasadniczo w niezmienionej postaci ustawa z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe¹. Orzecznictwo współczesne jest na ten temat rzadkie. Powoduje to konieczność odwoływania się do judykatury z lat 1924-1939 r.² Po 1989 r. wzrosło zainteresowanie tą instytucją prawa wekslowego, o czym świadczą publikacje dotyczące w ogóle prawa wekslowego, jak i samej instytucji protestu, zwłaszcza, jeśli chodzi o protest sporządzany przez notariusza³. Dlatego też uzasadnione jest krótkie omówienie orzecznictwa sądowego związanego z protestem wekslowym. Dotyczy to w szczególności okresu II Rzeczypospolitej, judykatura bowiem tego okresu w dużej mierze nie utraciła do chwili obecnej swojej aktualności. W okresie tym Sąd Najwyższy wydał ok. 40 orzeczeń. Współcześnie znaczenie mają jedynie orzeczenia wydane przede wszystkim na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 14.11.1924 r. o Prawie wekslowym⁴, które ze względu na niewielkie różnice w zakresie protestu, zachodzące między nim a prawem współcześnie obowiązującym - ustawą Prawo wekslowe z 1936 r., zachowały aktualność. Należy przy tym zaznaczyć, że orzecznictwo sądowe na ten temat nie zostało nigdzie wcześniej szerzej omówione. W części 1 opracowania zostało przedstawione orzecznictwo dotyczące formy i treści protestu oraz podmiotów protestu, w części 2 (MoP Nr 21/2006) zostanie przedstawione orzecznictwo dotyczące m.in. miejsca sporządzenia protestu, odpowiedzialności dłużników wekslowych w związku z protestem, obiegu weksla po proteście, protestu w postępowaniu sądowym (nakazowym).

Wprowadzenie

Protest wekslowy jest aktem formalnym, publicznym będącym konieczną przesłanką poszukiwania zwrotnego⁵. Ma on miejsce, gdy posiadaczowi weksla odmówiono przyjęcia lub zapłaty weksla oraz w przypadkach powstałych z winy dłużnika braków⁶. Protest wekslowy stwierdza niewykonanie zobowiązania wekslowego lub jego braki, np. protest z powodu nieumieszczenia daty przyjęcia weksla. Protest wekslowy należy, obok notyfikacji⁷, do podstawowych aktów diligencji (staranności) wekslowej. Istota protestu tkwi w zapewnieniu obrotowi wekslowemu maksymalnego bezpieczeństwa. Celowi temu służy daleko posunięty formalizm, który dotyczy sensu stricto aktu protestu oraz ustawowego wykluczenia innych środków dowodowych mających stwierdzić dokonanie określonych przez ustawę aktów zachowawczych, takich jak przedstawienie weksla do przyjęcia, czy też zapłaty⁸. W związku z tym, w prawie wekslowym wykształciła się zasada, że ,,bez protestu nie ma regresu”⁹.

W ten sposób protest wekslowy jest konieczną przesłanką regresu wekslowego, wyłączając oczywiście głównych dłużników wekslowych. Poza tym przyspiesza szybkość postępowania przed sądem, bowiem, jako akt urzędowy, jest zwykle podstawą wydania nakazu zapłaty w stosunku do dłużnika wekslowego. Stwierdza najczęściej, że osoba wskazana jako główny dłużnik wekslowy odmówiła przyjęcia, bądź nie wykonała świadczenia pieniężnego we właściwym czasie, w wyniku czego regres wobec pozostałych dłużników wekslowych, niejako wtórnie zobowiązanych, jest uzasadniony.

Protest wekslowy występuje w dwóch znaczeniach:

- jako akt formalny, publiczny stwierdzający określony fakt, który ma znaczenie dla prawa wekslowego, np. stwierdzający odmowę zapłaty weksla, oraz

- dokument - stwierdzający właśnie dokonanie tego aktu¹⁰.

Protest pełni także dwie podstawowe funkcje stanowi formalną przesłankę roszczenia zwrotnego oraz środka dowodowego, faktów określonych w jego treści¹¹. Poza tym, protest, o czym się w ogóle zapomina, sporządzony przez notariusza, stanowi zawsze czynność notarialną. Związane są z tym skutki prawne, które określa regulacja prawna, dotycząca działalności i organizacji tej korporacji. Obecnie reguluje to ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie¹². Zgodnie z art. 105 PrNot, przy sporządzaniu protestów weksli i czeków notariusz stosuje przepisy prawa właściwe dla tych czynności, a co za tym idzie de facto regulacje właściwe dla tych papierów wartościowych¹³. Unormowania te pochodzą z lat trzydziestych XX w. i do chwili obecnej nie uległy zasadniczym zmianom.

W związku z tym, protest powinien być dokonany w formie określonej w prawie wekslowym i czekowym, przy czym w praktyce występuje jedynie pierwszy z rodzajów protestu. Oznacza to, że powinien być sporządzony tylko przez podmiot do tego upoważniony oraz pisemna jego treść jest ściśle określona przez prawo. Protest ma charakter dowodu formalnego, gdyż [...]