Abstrakt

Podstawa normatywna procedury karnej skarbowej jest uregulowana w Kodeksie karnym skarbowym oraz recypowanych przepisach innych ustaw, w szczególności Kodeksu postępowania karnego. Przepisy Rozdziału 17 Działu IV Tytułu II KKS regulują zasady postępowania przed sądem I instancji. Nowelizacja Kodeksu karnego skarbowego z 28.7.2005 r.¹ wprowadziła szereg zmian w zakresie postępowania w tejże instancji, które zostały uwzględnione w niniejszym opracowaniu.

Zagadnienia wprowadzające

Regulacja normatywna w Kodeksie karnym skarbowym dotycząca postępowania przed sądem I instancji obejmuje przede wszystkim art. 157-164 KKS².

Przepisy te określają jedynie pewne odstępstwa od ogólnych reguł wynikających z przepisów Kodeksu postępowania karnego. Należy jednak pamiętać, że kodeks karny skarbowy posługuje się regułą subsydiarności z art. 113 § 1 KKS, dlatego też do postępowania przed sądem należy stosować przepisy Kodeksu postępowania karnego ze zmianami jakie wprowadza kodeks karny skarbowy.

Odstępstwa w zakresie postępowania przed sądem I instancji w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe odnoszą się do:

- sytuacji finansowego organu postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciela upoważnionego do występowania przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego (art. 157 KKS);

- uprawnień i obowiązków szczególnych stron procesowych tj. podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej i interwenienta w toku postępowania sądowego (art. 158-160 oraz 162 KKS);

- dodatkowych wymogów jakie musi spełniać wniosek oskarżonego o skazanie bez postępowania dowodowego (art. 161 KKS);

- przyjęcia zasady rozpoznawania sprawy karnej skarbowej w dalszym ciągu w niezmienionym składzie, jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się, że czyn oskarżonego stanowi wykroczenie skarbowe (art. 161a KKS);

- szczególnych wymogów co do treści orzeczenia kończącego proces (art. 163 KKS);

- pouczenia oskarżonego, o którym mowa w art. 36 § 3, art. 156 lub art. 161 KKS o treści art. 443 KPK w zw. z art. 434 § 3 KPK (art. 163a KKS);

- natychmiastowej wykonalności orzeczenia (art. 164 KKS).

Ponadto należy zauważyć, że Kodeks karny skarbowy w art. 115 § 1 KKS ustala wyłączną właściwość sądu do orzekania w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe³. Sądy wojskowe orzekają w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe osób, o których mowa w art. 53 § 36 KKS (art. 115 § 1a KKS)⁴. Podstawowym sądem powołanym do orzekania w sprawach karnych skarbowych w I instancji jest sąd rejonowy. Orzeka on we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw przekazanych do właściwości innego sądu (art. 115 § 2 KKS). W sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych w I instancji orzeka: wojskowy sąd garnizonowy (art. 115 § 3 pkt 1 KKS), a w sprawach o przestępstwa skarbowe popełnione przez żołnierzy, o których mowa w art. 654 § 1 pkt 1 KPK (popełnione przez żołnierzy posiadających stopień majora i wyższy) - wojskowy sąd okręgowy (art. 115 § 3 pkt 2 KKS).

Przepis art. 116 KKS reguluje natomiast odpowiedzialność osób, o których mowa w art. 53 § 36 KKS za wykroczenia skarbowe, stanowiąc, że orzecznictwu wojskowego sądu garnizonowego podlegają także te osoby, co nie wyklucza odpowiedzialności dyscyplinarnej (art. 116 § 1 zd. 1 KKS). Wobec tego właściwy dowódca zobowiązany jest zawiadomić niezwłocznie prokuratora wojskowego albo wojskowy sąd garnizonowy o wynikach postępowania dyscyplinarnego i zastosowanych karach dyscyplinarnych (art. 116 § 1 zd. 2 KKS). Niemniej jednak, należy też zauważyć, że zgodnie z art. 116 § 4 KKS, wojskowy sąd garnizonowy może odmówić wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe, a wszczęte umorzyć i sprawę przekazać właściwemu dowódcy z wnioskiem o wymierzenie kary przewidzianej w wojskowych przepisach dyscyplinarnych, jeżeli uzna to za wystarczającą reakcję na wykroczenie skarbowe. Przed wniesieniem aktu oskarżenia uprawnienie to przysługuje prokuratorowi wojskowemu.

Kodeks karny skarbowy przyjmuje również regułę, że żołnierz nie przestaje podlegać wojskowemu sądowi garnizonowemu, także pomimo zwolnienia z czynnej służby wojskowej (art. 116 § 1 zd. 3 KKS).

Ponieważ jednak żołnierze odpowiadają na zasadach ogólnych, tyle że przed sądami wojskowymi, przepis art. 116 § 2 KKS dopuszcza w razie popełnienia przez żołnierza w czynnej służbie wojskowej wykroczenia skarbowego, postępowanie mandatowe, z tym że w razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia w terminie kary grzywny nałożonej w drodze mandatu karnego, właściwy do rozpoznania sprawy jest wojskowy sąd garnizonowy (art. 116 § 2 KKS). Wówczas konieczne jest również zawiadomienie prokuratora wojskowego o popełnieniu przez żołnierza w czynnej służbie wojskowej wykroczenia skarbowego (art. 116 § 3 zd. 2 KKS). Jeżeli żołnierz w czynnej służbie wojskowej popełnia wykroczenie skarbowe, które nie kwalifikuje się do postępowania mandatowego, o jego popełnieniu również zawiadamia się prokuratora wojskowego.

Jeżeli przepisy art. 116 § 1-4 KKS nie stanowią inaczej, postępowanie w sprawach o wykroczenia skarbowe popełnione przez osoby określone w art. 53 § 36 KKS odbywa się według przepisów określonych w Kodeksie karnym skarbowym, mających zastosowanie w sprawach karnych podlegających orzecznictwu sądów wojskowych, które stosuje się odpowiednio (art. 116 § 5 KKS). Zastosowanie znajduje zatem przepis art. 121 § 3 KKS (wskazuje, że oskarżycielem publicznym przed sądami wojskowymi jest wyłącznie prokurator wojskowy), czy art. 134 § 1 pkt 4 KKS (określa Żandarmerię Wojskową jako organ postępowania przygotowawczego właściwy w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe popełnione przez ww. osoby).

Zasadniczo należy przyjąć, że przepisy te normują odstępstwa postępowania w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych, od reguł określonych w Kodeksie karnym skarbowym dla spraw podlegających orzecznictwu sądów powszechnych⁵.

Postępowanie w sprawach o wykroczenia skarbowe popełnione przez osoby określone w art. 53 § 36 KKS toczy się w trybie uproszczonym, tj. stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego o postępowaniu uproszczonym z wyjątkiem art. 325b-325d oraz art. 483 KPK (art. 116 § 5 in fine KKS). Wyłączenie tych przepisów o zakresie [...]