Abstrakt

Obowiązująca od 2.3.2006 r. ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych¹ na nowo ustaliła m.in. zasady i tryb pobierania kosztów sądowych w sprawach cywilnych oraz wysokość opłat sądowych. Wprowadziła ona wiele nowości, w szczególności precyzując i porządkując problematykę kosztów w sprawach cywilnych. Wśród tych nowości wskazać należy na nowe rodzaje opłat: stałą (art. 12 KSCU05) i stosunkową (art. 13 KSCU05) o jednakowej proporcji wynoszącej 5%, co stanowi odejście o degresywnej skali opłat. Takie rozwiązanie miało uprościć system opłat, a wraz z wprowadzeniem do KPC przepisów regulujących obowiązek uiszczania opłat w wysokości stałej lub stosunkowej, bez odrębnego wezwania, w przypadku wnoszenia pism sądowych przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego (art. 130² § 1 i 3 KPC) lub przedsiębiorcę w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych (art. 130² § 4 KPC) przyspieszyć przebieg postępowania. Niedotrzymanie takiego obowiązku wiąże się ze znacznymi rygorami, tj. zwrotem pozwu lub odrzuceniem środka zaskarżenia. Prawidłowe stosowanie takich rozwiązań wymaga jednak precyzyjności i jednoznaczności przepisów, czego wydaje się zabrakło w nowej regulacji. Powoduje to rozbieżności interpretacyjne, które w praktyce mogą skutkować daleko idącymi, negatywnymi skutkami. Uznać należy, że brakiem tej jednoznaczności jest pogląd wyrażony przez Mariusza Sorysza w artykule pt. „Nowa ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - zagadnienia wybrane. Cz. 1”², z którego twierdzeniami w zakresie obowiązku ponoszenia opłat sądowych w postępowaniu uproszczonym nie można się zgodzić. Autor ten stwierdził bowiem, że na tle przepisu art. 19 ust. 2 i 4 KSCU05 w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, gdy sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, pozwany wnosząc zarzuty będzie zobowiązany uiścić należną opłatę, która wyniesie 1/2 opłaty przewidzianej w art. 28 KSCU05³. Wskazał on, że przyjęte rozwiązanie jest odstępstwem od dotychczasowej regulacji, gdzie dotychczasowy wpis od zarzutów skutkował powrotem do pełnego wpisu, który był obniżony tylko z tego powodu, że sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu nakazowym, zaś obecnie opłata ta odrywa się od opłaty przewidzianej za prowadzenie postępowania sądowego.

Zasady ogólne uiszczania opłat sądowych

Analizę problemu należy zacząć od przedstawienia ogólnej reguły z zakresie uiszczania opłat sądowych. Zgodnie z art. 18 ust. 1 KSCU05, całą opłatę pobiera się od pozwu i pozwu wzajemnego oraz wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego lub samodzielnej jego części, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepisem szczególnym tego rodzaju jest art. 19 ust. 2 KSCU05, regulujący pobieranie opłat wnoszonych w postępowaniu nakazowym lub upominawczym. Zgodnie z tym przepisem, pobiera się od pozwu w tych sprawach, czwartą część opłaty, z wyłączeniem spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym. Jest to związane z tym, że zgodnie z art. 28 KSCU05, w sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym pobiera się od pozwu opłatę stałą, uzależnioną od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu umowy. Oczywistym jest bowiem, że może dojść do zbiegu postępowania uproszczonego z nakazowym lub upominawczym, zwłaszcza, że zgodnie z art. 201 § 1 KPC, przewodniczący z urzędu bada tryb w jakim ma być rozpoznana sprawa, a w przypadkach przewidzianych w ustawie wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Takim przepisem jest art. 498 § 1 KPC, który mówi, że sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, w innych sprawach, jeżeli przepis szczególny tak stanowi.

Opłaty od pozwów

Jeśli chodzi o opłatę od pozwu to sprawa jest oczywista. Gdy sprawa kwalifikuje się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym (art. 505¹ KPC) i jednocześnie upominawczym lub nakazowym, to taką opłatę pobiera się w wysokości stałej wskazanej w art. 28 KSCU05. Natomiast, gdy nie ma podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym, a tylko przy zastosowaniu postępowania nakazowego lub upominawczego, to pobiera się 1/4 części opłaty (stosunkowej), co wynika z art. 19 ust. 2 KSCU05.

Opłaty sądowe z tytułu wniesienia zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty

Sprawa komplikuje się w przypadku wniesienia zarzutów lub sprzeciwu od wydanego nakazu zapłaty. Z art. 19 ust. 4 KSCU05 wynika, że 3/4 części opłaty pobiera się od:

1) pozwanego w razie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym;

2) powoda w razie prawidłowego wniesienia przez pozwanego sprzeciwu przeciwko nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu upominawczym.

Wykładnia językowa tego przepisu wskazuje, że stosuje się go do zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty, niezależnie od tego, czy sprawa jest rozpoznawana również w postępowaniu uproszczonym. W art. 19 ust. 4 KSCU05 nie ma bowiem [...]