Abstrakt
Przed nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, dokonaną ustawą z 2.7.2004 r.1, w razie zajęcia w postępowaniu egzekucyjnym przez wierzyciela wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przysługującego temu ostatniemu udziału, zastosowanie miały przepisy art. 887 § 1 w zw. z art. 902 KPC oraz art. 909 KPC. Przepis art. 887 § 1 KPC wyraźnie stanowił, że: „Z mocy samego zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika. Na żądanie wierzyciela komornik wydaje mu odpowiednie zaświadczenie”. W literaturze, jak i w orzecznictwie powstał problem, czy wierzyciel, na rzecz którego dokonano zajęcia może wykonywać w celu zaspokojenia swojej wierzytelności tylko prawa majątkowe, czy też może realizować prawa o charakterze korporacyjnym.
Poglądy doktryny
Poglądy w doktrynie odnośnie skutków zajęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie były jednolite, co wskazuje na zawiłość i doniosłość praktyczną tej problematyki. Przed wspomnianą nowelizacją, E. Gabryelska wypowiadała pogląd, zgodnie z którym, za wykonywaniem przez wierzyciela z mocy zajęcia praw korporacyjnych jednoznacznie przemawiało brzmienie art. 887 § 1 KPC. Poza tym wierzyciel po zajęciu udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością mógł wykonywać wszelkie prawa korporacyjne egzekwowanego wspólnika, z wyjątkiem prawa do wypowiedzenia umowy spółki2. A. Szajkowski i M. Tarska uważali, że razie zajęcia udziału wierzyciel mógł wykonywać wszelkie prawa i roszczenia wspólnika - dłużnika. Posiadał on zatem również prawo wykonywania praw korporacyjnych3. A. Kidyba doszedł do wniosku, że jeżeli wierzyciel zajął udział, mógł on wykonywać wszelkie prawa organizacyjne i obligacyjne4. Zdaniem K. Falkiewicza i R.L. Kwaśnickiego, zarówno przed, jak i po nowelizacji więcej argumentów przemawiało za przyznaniem wierzycielowi zarówno uprawnień majątkowych, jak i korporacyjnych. Wymienieni powyżej autorzy twierdzili, że pogląd ten był niejednolicie przyjmowany, co wynikało z (nietrafnego) automatycznego utożsamiania praw korporacyjnych z udziału w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych z prawami niemajątkowymi w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego5. Odmiennego zdania byli J. Jodłowski i M. Allerhand, którzy twierdzili, że wierzyciel z mocy zajęcia nie mógł wykonywać za dłużnika przysługujących mu praw korporacyjnych, gdyż mają one charakter ściśle osobisty, a ich wykonywanie nie zmierzało bezpośrednio do uzyskania zajętej sumy lub świadczenia6. Podobną argumentację prezentował T. Wiśniewski, który doszedł do przekonania, że na podstawie art. 887 KPC, wierzyciel mógł wykonywać jedynie prawa o charakterze majątkowym. Zajęcie udziału, przeto nie pozbawiało dłużnika uprawnień ze sfery korporacyjnej, organizacyjnej7. Należy zwrócić uwagę, że w razie zajęcia udziału, wspólnik jest ograniczony w realizacji swoich praw, pozostając nadal wspólnikiem i nie można twierdzić, że wierzyciel staje się sui generis wspólnikiem w zakresie egzekucji8. R. Niski argumentował, że odpowiednie stosowanie art. 887 § 1 KPC w toku egzekucji z udziału dłużnika nie mogło naruszać osobowo-kapitałowego charakteru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością9.
|
Na tle dawnego Kodeksu postępowania cywilnego Sąd Najwyższy orzekł, że: „nie mogą być przedmiotem egzekucji osobiste uprawnienia wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak prawo do udziału i głosowania na zebraniach spółki. Zajęcie udziału wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie może nastąpić w celu ustanowienia zarządu przymusowego tego udziału, lecz przedstawia się, o ile nie zmierza do egzekucyjnej sprzedaży udziału, jedynie jako zajęcie wierzytelności, jakie wspólnikowi służą wobec spółki z tytułu prawa do dywidendy lub z tytułu podziału majątku”10. |
Wykładnia językowa art. 9102 KPC
Po 5.2.2005 r. punktem wyjścia dla rozważań dotyczących egzekucji z udziału w spółce z o.o. jest wykładnia art. 9102 KPC. Powszechnie akceptowana w literaturze, jak i orzecznictwie sądów polskich, zasada pierwszeństwa wykładni językowej oraz pomocniczości wykładni systemowej i funkcjonalnej oznacza, że interpretator powinien opierać się przede wszystkim na rezultatach wykładni gramatycznej i dopiero, gdy ta prowadzi do niedających się usunąć wątpliwości, korzystać z wykładni systemowej; jeżeli natomiast również wykładnia systemowa nie doprowadziła do usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, to wolno jest posłużyć się wykładnią funkcjonalną11.
|
Art. 9102 KPC § 1. Z mocy zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, które są niezbędne do zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, może również podejmować wszelkie działania, które są niezbędne do zachowania prawa. § 2. Jeżeli zachodzi potrzeba realizacji innych uprawnień wynikających z zajętego prawa niż wymienione w § 1, sąd na wniosek dłużnika lub wierzyciela albo z urzędu ustanowi zarządcę. Do zarządcy stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie w egzekucji z nieruchomości. |
Przepis ten znajduje się w Części trzeciej Tytule II Dziale IVa KPC - „Egzekucja z innych praw majątkowych”. Z kolei przepis art. 909 KPC stanowi, że: „Przepisy o egzekucji z wierzytelności stosuje się odpowiednio do egzekucji z innych praw majątkowych, jeżeli przepisy poniższe nie stanowią inaczej”. Przez inne prawa majątkowe należy rozumieć [...]