Abstrakt

Wejście w życie 1.10.2003 r. ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze¹ zdezaktualizowało w znacznym stopniu dorobek doktryny i judykatury, wytworzony w okresie obowiązywania rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. - Prawo upadłościowe² oraz rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym³. Dotyczy to również zakresu zastosowania przepisów KPC w postępowaniu upadłościowym.

Etapy postępowania upadłościowego

W ramach postępowania upadłościowego można wyróżnić dwa główne etapy:

- postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości;

- postępowanie upadłościowe właściwe⁴.

Ponadto, PrUpadNapr zawiera regulację niektórych postępowań o charakterze szczególnym, incydentalnych w stosunku do właściwego postępowania upadłościowego lub nawet takich, które mogą zostać wszczęte pomimo nieogłoszenia upadłości dłużnika lub nawet niewszczęcia postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości (postępowanie w przedmiocie orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej - art. 373-377 PrUpadNapr).

Na każdym etapie postępowania i w każdym z rodzajów postępowań uregulowanych w PrUpadNapr, odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy KPC. Różny będzie natomiast zakres ich zastosowania oraz brzmienie ustawowego odwołania do przepisów KPC, co może powodować istotne problemy w praktyce wymiaru sprawiedliwości. Przedmiotem niniejszego opracowania będzie wskazanie podstawowych zasad zastosowania przepisów KPC do postępowań uregulowanych w PrUpadNapr, oczywiście w rozmiarach, na jakie pozwala niniejsze opracowanie, jak również próba rozwiązania najbardziej problematycznych zagadnień występujących w tym zakresie.

Uwagi ogólne

Zasadą ogólną jest założenie samodzielności przepisów PrUpadNapr, tzn. że regulują one samodzielnie (bez konieczności odwołania do przepisów zawartych w innych aktach normatywnych) postępowanie upadłościowe oraz inne postępowania opisane w tej ustawie. Oczywiście założenie to nie zostało w pełni zrealizowane, a zresztą jego pełna realizacja mogłaby prowadzić do niekorzystnych skutków poprzez niepotrzebne powielanie przepisów KPC.

W obrębie PrUpadNapr można wyróżnić dwa rodzaje odwołań do przepisów KPC. Pierwsza grupa ma charakter ogólny, nakazując stosować przepisy KPC do oznaczonego etapu lub rodzaju postępowania. Taki charakter posiadają art. 35 (postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości), art. 229 (postępowanie upadłościowe właściwe), art. 376 ust. 1 (postępowanie w sprawie orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej) oraz art. 381 PrUpadNapr (międzynarodowe postępowanie upadłościowe).

Drugą grupę przepisów stanowią przepisy, które nakazują do określonej instytucji prawa upadłościowego stosować określoną precyzyjnie grupę przepisów postępowania cywilnego. Taki charakter ma np. art. 38 ust. 2 (tymczasowy nadzorca sądowy) oraz art. 40 ust. 4 PrUpadNapr (zarządca przymusowy).

Oczywiście rozróżnienie to ma charakter porządkujący i można zgłaszać do niego zastrzeżenia. Pozwala jednak na wskazanie tych przepisów, które mogą powodować największe problemy praktyczne ze względu na najszersze zastosowanie przepisów KPC. Będą to przepisy z pierwszej, powyżej opisanej grupy. Tym przepisom zostanie poświęcone niniejsze opracowanie.

Zastosowanie przepisów KPC w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości

Zgodnie z przepisem art. 35 PrUpadNapr, do postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości w zakresie nieuregulowanym w PrUpadNapr, stosuje się odpowiednio przepisy Księgi pierwszej Części pierwszej KPC, z wyjątkiem przepisów o zawieszeniu i wznowieniu postępowania. Odpowiedniość zastosowania przepisów KPC oznacza, że:

- niektóre z nich mogą być stosowane wprost;

- niektóre z nich będą stosowane z uwzględnieniem modyfikacji, wynikających z natury postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości;

- niektóre przepisy KPC nie znajdą zastosowania do postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości⁵.

Już na samym wstępie brzmienie art. 35 PrUpadNapr budzi poważne wątpliwości. Księga pierwsza Części pierwszej KPC obejmuje pełną regulację postępowania procesowego, a więc również postępowania odrębne, a zwłaszcza postępowanie w sprawach gospodarczych. Powstaje więc istotne pytanie praktyczne: czy w sytuacji, kiedy postępowanie toczy się z wniosku wierzyciela będącego przedsiębiorcą i dotyczy dłużnika, który również jest przedsiębiorcą (jest to najczęściej w praktyce spotykany układ stron postępowania), znajdą zastosowanie przepisy o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych?

Zagadnienie to ma istotne znaczenie wobec szczególnych zasad doręczania pism w postępowaniu gospodarczym oraz zasad prekluzji dowodowej. W mojej ocenie [...]