Abstrakt
Stosunki pomiędzy podmiotami gospodarczymi oparte na więzach strukturalnych, osobowych, funkcjonalnych, konsorcjalnych, czy typu „joint-venture” mogą być kwalifikowane przez różne dziedziny prawa jako kreujące relacje typu dominacja-zależność. Kodeks spółek handlowych nie jest jedyną ustawą, w której uregulowano wspomniane powiązania. Problematyka ta znajduje odzwierciedlenie także i w innych aktach prawnych, np. w ustawie o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, ustawie o rachunkowości, ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, czy w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Niniejszy artykuł koncentruje się na postanowieniach KSH dotyczących stosunku dominacji w spółkach handlowych (z pominięciem spółdzielni), w tym na przepisach dodanych w tym zakresie do Kodeksu spółek handlowych ustawą z 3.6.2005 r. o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego1. W ramach przedmiotowego opracowania, klasyfikując i omawiając poszczególne typy stosunku dominacji, autor prezentuje własne stanowisko w zakresie wyżej powołanych zagadnień. Z uwagi na zakres omawianej problematyki, autor prezentuje ją w dwóch częściach. W ramach niniejszej części 1 omówiona zostanie dominacja głosowa i mieszana, zaś w części 2 (MoP Nr 13/2006) zaprezentowane zostaną pozostałe typy dominacji oraz zagadnienia związane z dominacją krzyżową i regułami antykolizyjnymi.
Wprowadzenie
Analiza przepisów KSH dotyczących stosunku dominacji w spółkach handlowych, z uwzględnieniem postanowień regulujących umowę holdingową oraz przepisów poświęconych kwestii zakazu łączenia funkcji nadzorczo-zarządczych, ujawnia istotne trudności dla poprawnej wykładni zagadnień obejmujących całokształt relacji typu dominacja-zależność. W szczególności, problemy interpretacyjne występują przy próbie rozstrzygnięcia następujących kwestii:
1) jak należy rozumieć pojęcie „większości głosów” w spółce kapitałowej, czy w spółce osobowej na potrzeby ustalenia stosunku dominacji;
2) w jakich przypadkach spółka osobowa może pełnić funkcję spółki dominującej lub zależnej;
3) jakiego typu porozumienia „z innymi osobami” mogą uczynić z określonego podmiotu spółkę zależną;
4) jak należy postrzegać „dysponowanie większością głosów w zarządzie innej spółki kapitałowej”, w tym na podstawie porozumień, przez wspólnika/akcjonariusza;
5) jaki jest wzajemny stosunek powiązań „dominacyjnych”, w sensie „przewagi” jednych typów dominacji nad innymi;
6) czy dopuszczalne jest utworzenie relacji typu dominacja-zależność poprzez łączenie stanowisk nadzorczo-zarządczych w spółkach kapitałowych i osobowych;
7) jak należy definiować pojęcie „decydujący wpływ”, jako jednego z kryteriów zaistnienia stosunku dominacji;
8) znaczne trudności stwarza także poprawna typizacja możliwych postaci relacji „zależnościowych”.
Pojęcie „spółki dominującej”. Typy dominacji
|
Na gruncie KSH, zgodnie z art. 4 § 1 pkt 4, spółką dominującą jest spółka handlowa w przypadku, gdy: a) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub b) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub c) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub d) członkowie jej zarządu lub członkowie jej rady nadzorczej stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), lub f) wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo spółdzielni zależnej, w szczególności na podstawie umów określonych w art. 7. |
Z zastrzeżeniem wątpliwości dotyczących stosunku dominacji powołanego pod lit. f), każda z wymienionych wyżej, w ramach art. 4 § 1 pkt 4 KSH, sytuacji stanowi samodzielną przesłankę powstania stosunku dominacji. Ustawodawca zdecydował się bowiem stypizować przesłanki jako rozłączne, nie zaś w układzie koniunkcji2.
W oparciu o sformułowaną w KSH listę sytuacji implikujących nawiązanie pomiędzy spółkami handlowymi więzi typu dominacja-zależność, w literaturze przedmiotu wyróżniono cztery typy dominacji: [...]