Abstrakt

Jednym z bardzo atrakcyjnych „przedmiotów”, do których może być skierowana egzekucja są udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Ustawa z 2.7.2004 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹, która weszła w życie 5.2.2005 r. w sposób istotny zmienia sposób prowadzenia egzekucji z udziału w spółce z o.o., który jest zaliczany do „innych praw majątkowych”. Pomimo nowelizacji KPC, która w wielu miejscach w sposób szczegółowy opisuje sposób prowadzenia egzekucji, rozstrzygając wiele wątpliwości interpretacyjnych, pozostały „stare” dylematy. Jednym z nich jest możliwość wykonywania praw korporacyjnych przez wierzyciela egzekwującego. Zagadnienie to będzie przedmiotem niniejszego artykułu.

Uwagi wstępne

Spółka z o.o. obok spółki akcyjnej zaliczana jest do tzw. spółek kapitałowych (art. 4 pkt 2 Kodeksu spółek handlowych), w których podstawowego znaczenia z punktu widzenia założonego celu nabiera zgromadzenie kapitału w odpowiedniej wysokości. Spółka z o.o. nie jest wszakże czystym zgromadzeniem kapitału, albowiem istotne znaczenie mają również elementy osobowe. W pierwszej kolejności należy zdefiniować pojęcie udziału. Zdaniem K. Kruczalaka, przez udział rozumie się ogół praw i obowiązków wynikających ze stosunku spółki².

Tak pojmowany ogół praw jest dzielony tradycyjnie na tzw. „prawa majątkowe” wspólników oraz „prawa korporacyjne”.

Dla zrozumienia tego podziału konieczne jest poczynienie następującego wyjaśnienia. Każda spółka z o.o. jest w sensie ekonomicznym własnością wspólników, tzn. osób które są właścicielami udziałów, choć oczywiście w rozumieniu prawa podmiotem wszelkich praw i obowiązków jest spółka. Wobec spółki uważa się za udziałowca osobę, która jest wpisana do księgi udziałów. Umowa spółki określa czy dany udziałowiec może mieć jeden czy więcej udziałów. Prawa korporacyjne wspólników, nazywane również prawami organizacyjnymi wspólników, to prawa ściśle związane z posiadaniem udziału w spółce, a polegające w szczególności na prawie uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników oraz prawie głosu (art. 227 i 242 KSH), a tym samym decydowania tą drogą o sprawach spółki. Wśród pozostałych praw korporacyjnych należy wymienić m.in.:

- prawo indywidualnej kontroli działalności spółki (art. 212 KSH),

- prawo domagania się zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia wspólników (art. 236 KSH),

- prawo do zaskarżania uchwał wspólników (art. 250 i 252 KSH),

- prawo objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym (art. 258 KSH),

- prawo żądania wyłączenia wspólnika (art. 266 KSH),

- prawo żądania rozwiązania spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki (art. 271 KSH),

- prawo wypowiedzenia umowy spółki, jeżeli taka możliwość została przewidziana w umowie spółki (art. 270 KSH).

Natomiast wśród praw majątkowych wyróżnia się w szczególności:

- prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonego do podziału pomiędzy wspólników (art. 191 § 1 KSH),

- prawo do wynagrodzenia z tytułu umorzonego udziału (art. 199 § 2 KSH),

- prawo do ceny z tytułu przejęcia udziałów na skutek orzeczenie o wyłączenie wspólnika ze spółki (art. 267 § 1 KSH),

- prawo do zwrotu wpłat dokonanych na kapitał zakładowy w sytuacji obniżenia kapitału zakładowego (art. 263 KSH),

- prawo do części majątku pozostałego po likwidacji spółki (art. 283 KSH)³.

Niewątpliwie, najważniejszym prawem majątkowym jest prawo do zysku⁴. Wspólnik może być pozbawiony prawa do udziału w zysku wtedy, gdy umowa spółki wyłącza udział w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania od podziału lub, gdy na mocy uchwały wspólników zysk wynikający z rocznego sprawozdania został przeznaczony na inne cele w tym fundusze tworzone w spółce, np. na inwestycje. W związku z tym, mogą się zdarzyć takie sytuacje, w których spółka z o.o. [...]