Abstrakt
Praktyczne znaczenie sprzedaży przedsiębiorstwa w Polsce w czasach koniecznych prywatyzacji sektora przedsiębiorstw państwowych i wobec zwiększających się zagranicznych inwestycji nie ma sobie równych. Dla wielu kancelarii adwokackich w Polsce sprzedaż przedsiębiorstwa należy dzisiaj do kluczowych transakcji. Nie może więc dziwić fakt, że liczne prawne zagadnienia związane ze sprzedażą przedsiębiorstwa są coraz dogłębniej analizowane w polskim piśmiennictwie prawniczym. Dotyczy to w zwiększonym zakresie instytucji prawnych i stosowanych przy sprzedaży przedsiębiorstwa nowoczesnych rozwiązań kontraktowych, które trafiły do prawa gospodarczego z praktyki. Tutaj należą m.in. zagadnienia dotyczące przygotowania sprzedaży, jej podstaw prawnych i rękojmi. Poniższy artykuł daje przegląd ustawowych regulacji mających zastosowanie przy sprzedaży przedsiębiorstwa i ich ocenę w doktrynie. Problematyka ta zostanie poniżej przedstawiona przy sprzedaży przedsiębiorstwa w drodze sukcesji singularnej w ramach transakcji typu asset deal w odróżnieniu do sprzedaży przedsiębiorstwa w ramach nabycia udziałów (akcji) tzw. share deal.
Sprzedaż przedsiębiorstwa w drodze sukcesji singularnej
Sprzedaż przedsiębiorstwa w drodze sukcesji singularnej charakteryzuje się tym, że poszczególne przedmioty majątkowe należące do przedsiębiorstwa zostają przeniesione na kupującego1. Do najważniejszych praktycznych przypadków należą sprzedaż przedsiębiorstw jednoosobowych lub sprzedaż części przedsiębiorstwa.
Znaczenie art. 551 i art. 552 KC
W Kodeksie cywilnym znajdują się przepisy dotyczące przedsiębiorstwa, które zostały wprowadzone do Kodeksu cywilnego ustawą nowelizacyjną z 28.7.1990 r.2. Zgodnie z art. 552 KC czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że coś innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych. Artykuł 751 § 1 KC stanowi, że zbycie przedsiębiorstwa powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Przepisy w przedmiocie sprzedaży Kodeksu cywilnego (art. 535-602 KC) regulują w art. 535 KC, że przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu tę rzecz. W art. 555 KC jest zaś mowa o tym, że przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży praw i energii. Na tle tej regulacji wyłania się pytanie o podstawę prawną w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa. Stanowiska doktryny w tej sprawie są podzielone. Część autorów opowiada się za tym, aby art. 535 KC zastosować do sprzedaży przedsiębiorstwa w drodze analogii3. Inni skłaniają się do odpowiedniego stosowania art. 555 KC do sprzedaży przedsiębiorstwa4. Inna wreszcie część piśmiennictwa prezentuje pogląd, że art. 552 KC jest stosowny do sprzedaży przedsiębiorstwa jak całości i stanowi w tym względzie ostateczną podstawę prawną5.
Z przepisów art. 502, 751 KC wynika jednoznacznie, że przedsiębiorstwo może być przedmiotem obrotu na podstawie jednej czynności prawnej, w szczególności może być przedmiotem umowy sprzedaży podobnie jak np. rzecz w rozumieniu art. 45 KC lub prawo.
| Ta specjalna regulacja statusu prawnego przedsiębiorstwa w Kodeksie cywilnym różni się diametralnie od statusu przedsiębiorstwa w prawie niemieckim, w którym to przedsiębiorstwo nie może być odrębnym przedmiotem obrotu prawnego. Sprzedaż przedsiębiorstwa odbywa się tutaj w ten sposób, że sprzedający zobligowany jest do przeniesienia w poszczególnych odrębnych aktach prawnych wszystkich przedmiotów należących do przedsiębiorstwa, a więc np. nieruchomości, patentów, składników firmy itd.6. |
Artykuł 50, 751 KC dopuszczają jedynie możliwość traktowania przedsiębiorstwa jako jednolitego przedmiotu umowy w ramach umowy sprzedaży, nie rozstrzygają jednak kwestii, jakie przepisy odnoszące się do sprzedaży (art. 535 KC i nast.) i w jakim zakresie mają tutaj zastosowanie7. Przedsiębiorstwo jako konglomerat rzeczy i praw, a także i innych wartości majątkowych (odbiorcy, tajemnice przedsiębiorstwa, know how itd.) nie jest ani rzeczą w rozumieniu art. 535 KC ani prawem lub energią w rozumieniu art. 555 KC. Wyłania się zatem pytanie, czy stosowanie art. 535 czy też art. 555 KC do sprzedaży przedsiębiorstwa w drodze analogii w ramach transakcji typu asset deal jest dopuszczalne? Jest powszechnie uznane, że jedną z przesłanek dopuszczalności analogii jest to, iż [...]