Abstrakt

Artykuł 10 § 1 Kodeksu spółek handlowych (KSH) pozwala na sui generis obrót członkostwem w handlowych spółkach osobowych. Inaczej jednak niż w spółkach kapitałowych, gdzie regułą jest swobodny transfer udziałów/akcji, przeniesienie ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej (tzw. „udziału spółkowego”)¹ wymaga zachowania określonych, przewidzianych przez ustawodawcę warunków. Kształtowanie uczestnictwa w spółce osobowej nie jest więc zupełnie dowolne. Niewątpliwie jednak KSH dopuszczając zbywalność udziału spółkowego podkreśla jego wymiar osobisto-majątkowy. W niniejszym artykule, zaprezentowane zostały zagadnienia dotyczące: pojęcia ogółu praw i obowiązków, przesłanek zbywalności, konsekwencji niezachowania warunków przeniesienia udziału spółkowego, rodzaju i formy transferu członkostwa, zasad odpowiedzialności stron umowy przeniesienia udziału spółkowego, zmiany firmy w związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki osobowej, oraz kwestie dotyczące odzwierciedlenia faktu zbycia udziału spółkowego w rejestrze przedsiębiorców.

Ogół praw i obowiązków

Ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce osobowej może być traktowany jako szczególny stosunek prawny łączący spółkę ze wspólnikiem, na którego treść składają się prawa i obowiązki służące danemu wspólnikowi wobec spółki oraz prawa i obowiązki spółki wobec tego wspólnika². Zbycie członkostwa w spółce osobowej ma charakter translatywny³. Ogół praw i obowiązków przenoszony na rzecz nabywcy nie jest bowiem ustanawiany konstytutywnie jako suma praw i obowiązków, które mogłyby teoretycznie przysługiwać wspólnikowi spółki osobowej, lecz stanowi pochodną praw i obowiązków, które faktycznie służą wspólnikowi-zbywcy. Tytułem egzemplifikacji, wskazać można, iż w sytuacji, gdy występujący ze spółki wspólnik (komplementariusz, wspólnik w spółce jawnej) pozbawiony jest, z racji odpowiednich postanowień umowy spółki (czy z uwagi na wydane w tym względzie prawomocne orzeczenie sądu), prawa do reprezentowania spółki (art. 30 § 1, art. 117 KSH), wówczas także nabywca udziału spółkowego nie uzyska tego uprawnienia. Podobnie, w sytuacji gdy zgodnie z postanowieniami umowy spółki prawo zbywcy do żądania odsetek od udziału kapitałowego zostało ograniczone z 5% powołanych w art. 53 KSH (przepis ten ma charakter dyspozytywny z uwagi na art. 37 § 1 KSH) do np. 3%, wówczas nabywcy będą przysługiwały odsetki według tego niższego progu. Wspomnieć należy, że ze względu na szczególną regulację zawartą w art. 122 KSH, nabywca ogółu praw i obowiązków przysługujących komandytariuszowi-zbywcy nie uzyska prawa do prowadzenia spraw spółki, przyznanego komandytariuszowi w umowie spółki (art. 121 § 1 KSH).

Strony transakcji zbycia udziału spółkowego mogą także, w pewnym stopniu modyfikować składniki ogółu praw i obowiązków przechodzących na nabywcę, „wyjmując” z tego ogółu określone elementy (przede wszystkim wierzytelności).

Poza konglomeratem praw i obowiązków w spółce osobowej, pozostają prawa i zobowiązania wynikające z zawartych ze spółką przez wspólnika (jako osobę trzecią) umów (np. umowa sprzedaży na rzecz spółki określonej rzeczy). Nie są więc one przenoszone na nabywcę udziału spółkowego. Podobnie nie przejdą na nabywcę [...]