Abstrakt

Wzmożona intensywność obrotu gospodarczego dostarcza z jednej strony przyszłym kontrahentom niewątpliwych korzyści w postaci swobody i łatwości nawiązywania stosunków prawnych, z drugiej jednak strony niesie z sobą ogromne niebezpieczeństwo często nazbyt pochopnego związania się umową z partnerem nierzetelnym i nieuczciwym. Autor w niniejszym artykule dokonuje analizy przepisu art. 387 § 2 KC w kontekście odpowiedzialności w ramach ujemnego interesu umowy oraz odpowiedzialności culpa in contrahendo, powołując się na poglądy doktryny oraz orzecznictwo sądów polskich w tej materii.

Wprowadzenie

Powszechną praktyką staje się przewlekanie przez kontrahenta prowadzonych negocjacji, tak aby nie rezygnując ostatecznie z zawarcia pertraktowanej umowy, nie stracić jednocześnie szansy skorzystania z bardziej atrakcyjnej oferty. Wręcz powszechne staje się, w obliczu pojawiającej się możliwości zawarcia korzystniejszego kontraktu, zrywanie prowadzonych negocjacji i wyrządzanie tym samym szkody stronie, która liczyła na zawarcie umowy.

Wychodząc naprzeciw potrzebom pewności i bezpieczeństwa obrotu, ustawodawca uznał za słuszne napiętnowanie nielojalnych zachowań kontrahentów skutkujących zawiedzeniem zaufania partnera.

W pełni racjonalne rozwiązanie ustawodawcy nie poszło niestety w parze z jakością regulacji omawianej materii, która nie jest do końca czytelna i zrozumiała. Wyraźnym tego dowodem jest sposób unormowania tzw. umowy o świadczenie niemożliwe - instytucji, która znalazła swą regulację w przepisie art. 387 KC. Brak w tej materii jasności i precyzji językowej ustawodawcy powoduje, iż w kwestii odpowiedzialności odszkodowawczej i jej zakresu, zdecydowanie bliżej do hipotez i prawdopodobieństw, niż do stawiania pewnych sądów.

Pojęcie niemożliwości świadczenia

W doktrynie powszechnie przyjętymi są dwa podziały konstrukcji niemożliwości świadczenia. Pierwszy z nich rozróżnia niemożliwość świadczenia pierwotną oraz niemożliwość świadczenia następczą, drugi z kolei wskazuje na niemożliwość świadczenia przedmiotową, jak i podmiotową¹.

Kryterium decydującym o pierwszym z podziałów jest moment, od którego będące przedmiotem stosunku zobowiązaniowego świadczenie staje się niemożliwe do spełnienia. O ile w przypadku niemożliwości pierwotnej (jak sama nazwa na to wskazuje) stan taki ma miejsce już od samego początku [...]