Abstrakt

Niniejszy artykuł jest kontynuacją artykułu „Czy to koniec «złotej akcji»?”, który ukazał się w numerze 20/2005 „Monitora Prawniczego”. Jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób doprowadzić można do zmiany statutu spółki, w której kapitale Skarb Państwa posiada tzw. „złotą akcję”, czyli akcję w sposób szczególny uprzywilejowaną.

Wprowadzenie

Pomimo wejścia w życie ustawy z 3.6.2005 r. o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (dalej jako: SzczegUprawSPU), przewidującej po stronie Skarbu Państwa prawo składania sprzeciwu wobec kluczowych decyzji organów spółki, w której Skarb Państwa jest akcjonariuszem lub wspólnikiem, a która to spółka znajduje się na liście sporządzanej na podstawie art. 8 ust. 2 SzczegUprawSPU, istnieje jeszcze wiele spółek kapitałowych z udziałem Skarbu Państwa, których na owej liście nie ma, a w których Skarb Państwa zachował szczególne uprawnienia. Źródłem przywilejów Skarbu Państwa są tzw. „złote akcje” w kapitałach zakładowych takich spółek.

Jako najbardziej typowe przykłady uprzywilejowania „złotych akcji” można wskazać prawo sprzeciwu wobec określonych uchwał Walnego Zgromadzenia (np. uchwały o przekształceniu spółki, jej likwidacji czy połączenia z inną spółką oraz - co istotniejsze - wobec każdej zmiany statutu spółki) oraz konieczność udziału reprezentanta Skarbu Państwa przy podejmowaniu tego rodzaju uchwał pod rygorem ich nieważności. Skarb Państwa ma zatem zazwyczaj dwie możliwości zapobiegnięcia przegłosowaniu wskazanych wyżej uchwał: głosowanie przeciw uchwale lub nieobecność na Walnym Zgromadzeniu.

Spółki kapitałowe z udziałem Skarbu Państwa, których statuty przewidywały (i wciąż przewidują) szczególne uprzywilejowanie akcji Skarbu Państwa powstawały przed wejściem w życie Kodeksu spółek handlowych. Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytania, czy i w jaki sposób, w świetle przepisu art. 613 KSH (i art. 625 § 3 KSH), statuującego zasadę ochrony praw nabytych, można próbować unicestwić prawa inkorporowane w tzw. „złotej akcji”, przysługujące Skarbowi Państwa.

„Złota akcja” pod rządami Kodeksu handlowego

Zgodnie z art. 357 § 1 Kodeksu handlowego, obowiązującego do 31.12.2000 r. spółka akcyjna mogła wydawać akcje o szczególnych uprawnieniach, które powinny były być dokładnie określone w statucie. Artykuł 358 KH przewidywał, że w przypadku uprzywilejowania akcji co do głosu, jednej akcji nie można było przyznać więcej niż 5 głosów. W literaturze bardzo jednoznacznie i ostro krytykowano instytucję „złotej akcji” i wypowiadano się przeciwko jej dopuszczalności.