Abstrakt

Autor w niniejszym artykule przedstawia zagadnienia związane z prawem pokrzywdzonego do udziału w rozprawie. Analizie poddano kwestie obowiązku zawiadamiania pokrzywdzonego o terminie rozprawy, ustanowienia przez pokrzywdzonego pełnomocnika, prawa do uczestniczenia w rozprawie apelacyjnej, uprawnienia pokrzywdzonego do wzięcia udziału w rozprawie głównej regulowanego przepisami Kodeksu postępowania karnego w sprawach o wykroczenia.

Uwagi wstępne

Do podstawowych celów postępowania karnego należy uwzględnienie prawnie chronionych interesów ofiary przestępstwa (art. 2 § 1 pkt 3 KPK)¹.

Jedną z wielu form realizacji tego celu jest przyznanie pokrzywdzonemu prawa do wzięcia udziału w rozprawie głównej. Prawo to służy przede wszystkim realizacji kompensacyjnej funkcji procesu karnego, a jedynie akcesoryjnie podnoszeniu kultury prawnej społeczeństwa (czego realizację ma zapewnić zasada jawności rozprawy). Uprawnienie do wzięcia udziału w rozprawie może przybrać charakter bezwzględny bądź jedynie względny². W pierwszym wypadku, pokrzywdzony musi być o czasie i miejscu rozprawy prawidłowo zawiadomiony, a w razie jego niestawiennictwa rozprawę należy odroczyć, o ile brak jest dowodu jego zawiadomienia lub na jego wniosek, o ile prawidłowo usprawiedliwi nieobecność. Uprawnienie względne wypełniane jest przez sam fakt stawiennictwa. Pokrzywdzony - jeżeli chce skorzystać ze swego uprawnienia i wziąć udział w rozprawie - powinien sam dowiedzieć się o jej miejscu i terminie (nie ma bowiem obowiązku jego zawiadamiania), a jego niestawiennictwo pozostaje bez wpływu na dopuszczalność procedowania.

Kodeks postępowania karnego z 1969 r. w art. 331 § 2 prawo do wzięcia udziału w rozprawie przyznawał jedynie pokrzywdzonemu występującemu w roli strony procesu. Kodeks postępowania karnego z 1997 r. prawo to zasadnie przyznał każdemu pokrzywdzonemu, z tym że początkowo ustanowił je w formie bezwzględnej. Ponieważ nie było dostatecznych racji przemawiających za takim rozwiązaniem, którego skutkiem była przewlekłość wielu postępowań³, nowelą z 10.1.2003 r.⁴ zmieniono brzmienie art. 384 § 2 KPK, uprawnienie bezwzględne zastępując względnym⁵, to pierwsze słusznie przyznając jedynie [...]