Abstrakt

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego dokonana na mocy dwóch ustaw, które weszły w życie w lutym bieżącego roku¹, objęła w szczególności instytucję obowiązkowego profesjonalnego zastępstwa procesowego w postępowaniu cywilnym, zwaną w literaturze przymusem adwokackim lub przymusem adwokacko-radcowskim². Powodem wprowadzenia zmian w KPC dotyczących tej instytucji były względy natury prakseologicznej (ekonomia procesowa), związane ze wzrostem liczby skomplikowanych spraw, w których udział zawodowych pełnomocników stron przyspiesza postępowanie³. Obecny kształt przepisów dotyczących przymusu adwokacko-radcowskiego jest całkowicie odmienny od tego, jaki obowiązywał dotychczas, dlatego zagadnienie to wymaga szczegółowej analizy, w szczególności pod względem praktycznych konsekwencji zmian wprowadzonych przez nowelizację.

Zakres czynności objętych przymusem adwokacko-radcowskim

Projekt nowelizacji KPC przewidywał szeroki zakres przymusu adwokacko-radcowskiego, który obejmować miał już obowiązkowe zastępstwo stron przed sądami apelacyjnymi⁴. Zgodnie z obecnie obowiązującym przepisem art. 87¹ § 1 KPC, który został dodany do KPC na mocy nowelizacji, w postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych, zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji. Przepis ten zastępuje uchylone przepisy: art. 393² § 1 KPC, zgodnie z którym kasacja musiała być sporządzona przez adwokata lub radcę prawego, oraz art. 393⁹ § 1¹ KPC, który stanowił, że na rozprawie lub na posiedzeniu wyznaczonym dla rozpoznania zagadnienia prawnego strona mogła działać tylko przez adwokata lub radcę prawnego. Ponadto, należy podkreślić, że pełnomocnikiem w postępowaniu przed Sądem Najwyższym nie może być obecnie rzecznik patentowy⁵, ponieważ brak jest odpowiednika uchylonego art. 393² § 3 KPC, który wyraźnie na to zezwalał.

Aby prawidłowo i precyzyjnie określić zakres przymusu adwokacko-radcowskiego na podstawie art. 87¹ KPC należy dokonać rozróżnienia czynności objętych tym zakresem. Rozróżnienie to wynika z treści art. 87¹ § 1 KPC. Pierwsza grupa to czynności procesowe w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Druga grupa to czynności dokonywane przed sądami niższej instancji, ale związane z postępowaniem przed Sądem Najwyższym. Zaliczenie czynności procesowej do którejkolwiek z tych kategorii powoduje, że objęta jest ona przymusem adwokacko-radcowskim. Nie ma przy tym znaczenia, czy danej [...]