Abstrakt
Ustawą z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398; dalej jako: KSCU05) Sejm przyjął nowe rozwiązania prawne w zakresie tych kosztów, wprowadzając w jej art. 151 sześciomiesięczne vacatio legis. Tym samym po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, dotychczasowa ustawa z dnia 13.6.1967 r. (t. jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.) przechodzi do historii. W założeniu projektodawców ustawy nowa ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych powinna: 1) przyczynić się do usprawnienia i przyspieszenia postępowania cywilnego; 2) przyczynić się do odciążenia sądów i sędziów od niektórych czynności dotyczących kosztów sądowych; 3) uporządkować regulację dotyczącą kosztów sądowych w sprawach cywilnych.
Zagadnienia wstępne
Nowa ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przejęła regulacje, dotychczas zawarte:
1) w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 17.12.1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15.11.1996 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych (Dz.U. Nr 139, poz. 650 ze zm.);
2) materię dotychczas regulowaną przez art. 111-116 i art. 463 KPC oraz art. 263 KP dotyczącą zwolnień od kosztów sądowych;
3) w dekrecie z 26.10.1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz.U. Nr 49, poz. 445) w zakresie dotyczącym wyłącznie postępowania cywilnego;
4) w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 12.5.1965 r. w sprawie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz.U. Nr 21, poz. 135) i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie umarzania, rozkładania na raty i odraczania terminu płatności należności sądowych (Dz.U. Nr 25, poz. 102 ze zm.) - w zakresie odnoszącym się do kosztów sądowych w sprawach cywilnych.
Ponadto, ustawa dokonała zmian w 22 innych ustawach, w tym istotnych zmian w Kodeksie postępowania cywilnego.
Istotnym celem ustawy w części dotyczącej opłat miało być takie obniżenie opłat sądowych, aby nie stwarzać obywatelom bariery finansowej w dostępie do wymiaru sprawiedliwości. W tym celu obniżono opłatę stosunkową z 8% do 5% oraz wprowadzono liczne opłaty stałe. Cel ten jednak nie został osiągnięty, bowiem nowe regulacje ustalające wysokość kosztów sądowych nadal rażą nadmiernym fiskalizmem i są najwyższe w Europie.
Zakres przedmiotowy ustawy
W art. 1 KSCU05 został określony jej zakres przedmiotowy, stanowiąc, że określa ona zasady i tryb pobierania kosztów sądowych w sprawach cywilnych, zasady ich zwrotu, wysokość opłat sądowych w sprawach cywilnych, zasady zwalniania od kosztów sądowych oraz umarzania, rozkładania na raty i odraczania terminu zapłaty należności sądowych.
KSCU05 ujednolica dotychczasową kategorię wpisu i opłaty kancelaryjnej wprowadzając jednolite pojęcie opłaty, przy czym rozróżnia trzy rodzaje opłaty, a mianowicie: stałą, stosunkową i podstawową (art. 11).
Novum stanowi tutaj pojęcie opłaty podstawowej. Według KSCU opłatę podstawową pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłat: stałej, stosunkowej i tymczasowej (art. 14 ust. 1), przy czym pobranie opłaty podstawowej wyłącza pobranie od tego samego pisma innej opłaty (art. 14 ust. 4). Opłata podstawowa wynosi 30 zł (art. 14 ust. 3). KSCU05 wyłącza stosowanie opłaty stałej w postępowaniu wieczystoksięgowym oraz w postępowaniu rejestrowym (art. 14 ust. 5).
| Pewną niekonsekwencją ustawodawcy jest jednak pozostawienie pojęcia „opłata kancelaryjna” (art. 3 ust. 3). W uzasadnieniu projektu ustawy wskazuje się, iż pozostawienie tego pojęcia w odniesieniu do opłaty pobieranej od wniosku o wydanie dokumentu na podstawie akt (art. 76-77) jest uzasadnione tym, że w wielu przepisach poza ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nawiązuje się do pojęcia „opłaty kancelaryjnej”. |
Do istotnych zmian w stosunku do stanu obowiązującego dotychczas należy włączenie do materii ustawy regulacji wysokości opłat sądowych, które dotąd regulowane były aktami wykonawczymi, a mianowicie rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości. Ustawodawca wyszedł ze słusznego założenia, że opłaty sądowe stanowią swoistego rodzaju daninę publiczną, a w konsekwencji podobnie jak i podatki (art. 84 Konstytucji), powinny znaleźć uregulowanie ustawowe. Inna sprawa, to trudności czasowe, jakie mogą wystąpić np. w wypadku przekazania do postępowania cywilnego nowych spraw.
Do istotnych nowości zaliczyć należy wysoce dyskusyjne powierzenie referendarzom sądowym czynności w zakresie zwalniania od kosztów sądowych, a także niektórych czynności dotyczących kosztów sądowych.
Według art. 118 KSCU05 czynności w zakresie zwalniania od kosztów sądowych, przewidziane w KSCU05, może wykonać referendarz sądowy.
Referendarz sądowy może również:
|
W korelacji z tymi uprawnieniami referendarza sądowego pozostają [...]