Abstrakt

Ustawą z 2.7.2004 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804)¹ ustawodawca dokonał znaczącej nowelizacji ustawy procesowej. Nowelizacja ta zawiera 205 zmian, z czego aż 97 dotyczy postępowania egzekucyjnego, w tym wprowadzenia nowych sposobów egzekucyjnych. Dokonując przeglądu dokonanych zmian należy stwierdzić, że w części dotyczącej postępowania egzekucyjnego są one znaczące. W niniejszym artykule Autor podjął próbę przedstawienia zmian wynikających z powołanej nowelizacji w zakresie nowego systemu środków zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym.

Wprowadzenie

Omawianą ustawą dokonano zmiany w podziale ustawy procesowej polegającej na wprowadzeniu czterech części w miejsce dotychczasowego podziału (trzech części). Ustawodawca w obrębie dotychczasowej Części drugiej obejmującej postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne dokonał wyodrębnienia osobnej Części drugiej „Postępowanie zabezpieczające” i Części trzeciej „Postępowanie egzekucyjne”.

Dla porządku należy wspomnieć, że obecnie obowiązująca ustawa procesowa w brzmieniu przed wejściem w życie nowelizacji przewiduje w postępowaniu egzekucyjnym środki odwoławcze jakimi są: zażalenie (art. 767 § 3 KPC), kasacja (art. 775¹ KPC) i zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji (art. 853 § 2 KPC) oraz dwa środki zaskarżenia, jakimi są: skarga na czynność komornika (art. 767 KPC) i zarzuty na oszacowanie ruchomości (art. 853 § 2 KPC), które nie są środkami odwoławczymi, gdyż nie mają charakteru dewolutywnego². ZmKPCU04 dokonała istotnej zmiany w tym zakresie poprzez wyłączenie dopuszczalności kasacji (art. 767⁴ § KPC) oraz zastąpienie skargą obecnych zarzutów na oszacowanie ruchomości (art. 853 § 2 KPC). Ustawodawca w związku z wprowadzeniem nowego sposobu egzekucji jakim jest egzekucja przez zarząd przymusowy wprowadził skargę na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji art. 1064¹³ § 2 KPC. Nadal w ustawie procesowej pozostały zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Dokonana zmiana oznacza zatem, że ustawa procesowa w postępowaniu egzekucyjnym przewiduje środek odwoławczy jakim jest zażalenie i zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji oraz środki zaskarżenia jakim są: skarga na czynność komornika, skarga na oszacowanie ruchomości oraz skarga z zarzutami na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji przez zarząd przymusowy.

Jak czytamy w uzasadnieniu do ZmKPC04, celem dokonanych zmian było istotne usprawnienie postępowania egzekucyjnego i jego dostosowania do obecnie obowiązujących warunków społeczno-gospodarczych.

W dalszej części tego opracowania przedstawię ogólne założenia dokonanych zmian w systemie środków zaskarżenia na gruncie postępowania egzekucyjnego oraz wskażę nurtujące mnie wątpliwości w związku z ich wprowadzeniem. Mam nadzieję, że stanowisko wyrażone w niniejszym opracowaniu będzie przyczynkiem do szerszej dyskusji dotyczącej zasadności dokonanych zmian.

Skarga na czynność komornika

Jak już wspomniałem skarga na czynność komornika jest środkiem zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnymi i dotychczas była uregulowana w art. 767 KPC. Mocą ZmKPC04 nadano art. 767 KPC nowe brzmienie oraz dodatkowo regulację skargi na czynności komornika rozwinięto w art. 767²-767⁴ KPC. ZmKPCU04 ustawodawca dokonał istotnej zmiany w zakresie tego środka zaskarżenia.

1. Zakres podmiotowy skargi na czynność komornika

Należy stwierdzić, że dotychczasowe brzmienie przepisu art. 767 KPC nie wskazywało, kto może wnieść skargę na czynność komornika, czyli innymi słowy, kto jest legitymowanym do jej wniesienia. W doktrynie powszechnie przyjmowało się, że skargę może wnieść poza stronami i ich przedstawicielami oraz uczestnikami postępowania egzekucyjnego także osoba trzecia, której prawo zostało naruszone przez czynność komornika, jeżeli wykaże ona, że ma interes prawny³. Ustawodawca ZmKPCU04 nadał nowe brzmienie § 2 art. 767 KPC, w którym w sposób wyraźny wskazał, że skargę taką może wnieść strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynność lub zaniechanie naruszone lub zagrożone. Rozwiązanie to wychodzi naprzeciw wspomnianemu wyżej stanowisku doktryny i przyjęta zmiana wydaje się być w pełni uzasadniona. Istotna zmiana regulacji dotyczącej skargi na czynność komornika dotyczy jej podstaw.

Dotychczas skargę można było złożyć na dokonaną czynność komornika lub zaniechanie przez komornika jej dokonania. Obojętne przy tym było, czy rzeczywiście czynność lub jej zaniechanie narusza prawo strony lub osoby trzeciej. Przepis art. 767 § 2 KPC w brzmieniu nadanym ZmKPCU04 przewiduje dodatkowo możliwość złożenia takiej skargi, gdy dokonana czynność lub jej zaniechanie narusza lub zagraża prawu strony lub osoby trzeciej. Pierwsza podstawa, na której można oprzeć skargę na czynność komornika wiąże się z dokonaniem lub zaniechaniem czynności przez komornika, czyli skutkiem płynącym z dokonania lub zaniechania. Ta podstawa skargi jest kontynuacją dotychczas obowiązującego rozwiązania w ustawie procesowej. ZmKPCU04 poszerzyła jednak jej zakres, albowiem można ją również oprzeć wykazując, że dokonana czynność lub jej zaniechanie zagraża prawu strony lub osoby trzeciej. Oznacza to, że [...]